ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
{{خاوێنکردن}}
'''خزمگەریەتىخزمگەریەتی''' بریتیە لە بەپێشخستنىبەپێشخستنی خزم و دۆستە نزیکەکان بەھۆىبەھۆی پەیوەندیان بە تۆوە نەوەک بە ھۆىھۆی لێھاتوویان. زۆربەىزۆربەی کات ئەم زاراوەیە مانایەکىمانایەکی نەخوازراو و نێگەتیڤانە دەگەیەنێت. بۆ نمونە ئەگەر بەڕێوەبەرێک ھەڵسا بە دامەزراندنىدامەزراندنی فەرمانبەرێک یان بە بەەرزکردنەوەىبەەرزکردنەوەی پلەکەىپلەکەی بە ھۆىھۆی پەیوەندىپەیوەندی خزمایەتىخزمایەتی لە برىبری فەرمانبەرێکىفەرمانبەرێکی تر کە لەو کەسە لێھاتووتر بێت بەڵام پەیوەندىپەیوەندی خزمایەتىخزمایەتی لەگەڵ بەڕێوەبەرەکە نەبێت ئەو کاتە بەڕێوەبەرەکە بە خزمگەریەتىخزمگەریەتی تاوانباردەبێت. ھەندێک لە زانایانىزانایانی بوارىبواری زیندەوەرزانىزیندەوەرزانی ئاماژەیان بەوەکردووە کە بوونىبوونی ئارەزوو بۆ خزمگەریەتىخزمگەریەتی ئارەزوویەکىئارەزوویەکی زگماکیە لە مرۆڤدا و شێوەیەکە لە شێوەکانىشێوەکانی بەپێشخستنىبەپێشخستنی خزمایەتىخزمایەتی.
وشە ئینگلیزیەکەىئینگلیزیەکەی (Nepotism) بنەڕەتەکەىبنەڕەتەکەی لاتینیە و لە وشەىوشەی Nepos وەرگیراوە کە ماناىمانای منداڵىمنداڵی برا یان خوشک دەگەیەنێت لە چەرخە ناوەراستەکاندا کە ھەندێک لە پاپاکان و قەشە کاپۆلیکیەکان کە پەیمانىپەیمانی رەبەن بوونیان لەسەر خۆیاندابوو منداڵە نا شەرعیەکانىشەرعیەکانی خۆیان بەخێودەکرت بەو پاساوەىپاساوەی کە ئەمانە منداڵىمنداڵی خوشک یان برایانان و لە ماڵەکردنیشدا پیشینەیان پێدەدان لەسەر خەڵکانىخەڵکانی تر. و ھەندێک لە پاپاکان لەو جۆرە منداڵە نا شەرعیانەىشەرعیانەی خۆیان یان منداڵە خزمەکانیان گەیشتن بە پلەىپلەی کاردینالىکاردینالی. و زۆربەىزۆربەی جار ئەم جۆرە دامەزراندنانە بۆ دامەزراندنىدامەزراندنی شتێک کە لە " خانەوادە پاشاییەکان" دەچوو دەستیان بەسەر کورسىکورسی پاشایەتیدا دەگرت. بۆ نمونە پاپا کلیستۆسىکلیستۆسی سێەم لە خانەوادەىخانەوادەی بۆرجیا دوو لە کوڕەبراکانىکوڕەبراکانی خۆىخۆی وەک کاردینالیە دامەزراند یەکێکیان بریتىبریتی بوو لە رۆدیرگ کە ئەویش پێگەکەىپێگەکەی خۆىخۆی وەک کاردینال دواتر بەکارھێنا بۆ گەیشتن بە پاپایەتى,پاپایەتی، و بوو بە پاپا ئەلکسەندر ىی شەشەم. وا رێکەوت کە ئەلکسەندەر- کە یەکێک لە ھەرە گەندەڵترین پاپاکان بوو—پلەىبوو—پلەی کاردیناڵىکاردیناڵی بەبراىبەبرای دڵبەندەکەىدڵبەندەکەی خۆیدا کە ئەلیساندرۆ فارنیە: کە پلەوپایەىپلەوپایەی فارنیەش بەرزدەبێتەوە دوایىدوایی دەبێت بە پاپا پۆلىپۆلی سێەم. پۆلیش بە ھەمان شێوە خەریکىخەریکی خزمگەریەتىخزمگەریەتی بوو کە بۆنمونە دوو لە منداڵە خوشکەکانىخوشکەکانی (کە تەمەنیان 14١٤ و 16١٦ ساڵان بوو) وەک کاردیناڵ دامەزراند. و ئەم پیادەکردنە لەوکاتە کۆتایىکۆتایی پێھات کە پاپا ئەنوسنت فەرمایشتێکىفەرمایشتێکی پاپایىپاپایی دەرکرد بە قەدەغەکردنىقەدەغەکردنی ئەم جۆرە کارانە لەساڵىلەساڵی 1692١٦٩٢. ئەم بڕیارە پاپاییە بۆ ھەموو پاپایەک لە ھەموو سەردەمێک قەدەغەىقەدەغەی کرد کە زەوىزەوی و خانووبەرە و پلەوپایە و قازانجە داراییەکان نابێت بە ھیچ لە خزمەکانىخزمەکانی خۆىخۆی بدات بێجگە لە یەک خزم نەبێت کە شیاو لێھاتووىلێھاتووی ئەوەبێت ئەو پەڕىپەڕی ببێتە کاردیناڵ.
خزمگەریەتىخزمگەریەتی تۆمەتێکىتۆمەتێکی باوە لە ناوەندىناوەندی سیاسیدا کاتێک کە خزمی کەسێکىکەسێکی خاوەن کاریگەرىکاریگەری پلەوپایەکىپلەوپایەکی دەسەڵات وەردەگرێت بەبىَبەبیَ ئەوەىئەوەی لێھاتوویىلێھاتوویی گونجاوىگونجاوی ھەبێت بۆ ئەو شوێنە. بۆ نمونە کاتێک کە سیناتۆرىسیناتۆری ئەمەریکىئەمەریکی فرانک مارکوفسکىمارکوفسکی وەک فەرمانڕەواىفەرمانڕەوای ویلایەتىویلایەتی الاسکا کچىکچی لیزا مارکۆفسکىمارکۆفسکی وەک نوێنەرىنوێنەری ویلایەتەکە دامەزران بۆ ئەوەىئەوەی لە ئەو پێگەیە بەڕێوەببات لە ماوە ئەو دوو ساڵەىساڵەی کە مبووىمبووی وەک فەرمانڕەواە ویلایەتەکە و لەوکاتەشدا بە خزمگەریەتىخزمگەریەتی تۆمەتبارکرا. ( و کچەکەىکچەکەی لیزا سەرکەوتنىسەرکەوتنی بەدەستھێنا لە دووبارە ھەڵبژاردنەوەیدا لەو کاتەىکاتەی لەساڵىلەساڵی 2004٢٠٠٤ خۆىخۆی پاڵاوت بۆ ئەم پۆستە). جۆن کەنەدیش لەلایەن ژمارەیەک لە رکابەرەکانیەوە بە خزمگەریەتىخزمگەریەتی تاوانبارکرا کاتێک براکەىبراکەی رۆبرت کینیدىکینیدی وەک بەڕێوەبەرىبەڕێوەبەری گشتىگشتی دامەزراند. لە ھموو شوێنێک خاناوەدا ھەن کە دەستیان بەسەر سیاسەتىسیاسەتی وڵاتەکانیاندا گرتووە وەک خاناوادەىخاناوادەی تون عبدالرزاقىعبدالرزاقی دووەم وەک سەرۆک وەزیرانىوەزیرانی مالیزیاو کوڕەکەىکوڕەکەی نەجیب تون عبدالرزاق کە جێگرىجێگری ئێستاىئێستای سەرۆک وەزیرانىوەزیرانی مالیزیا و مینتور لىلی کوان یەکەم سەرۆک وەزیرانىوەزیرانی سەنگافورە و کوڕەکەىکوڕەکەی لىلی ھین لونگ کە بەم دواییە جێگاىجێگای گوە تونگ ىی گرتەوە وەک سەرۆک وەزیرىوەزیری سەنگافورە. و زۆر لە وڵاتانىوڵاتانی ئاسیا بەلاىبەلای فەرمانڕەواییکردنىفەرمانڕەواییکردنی خانەوادە فەرمانڕەواکاندان. لە ھندستان تا ئێستا خانەوادەىخانەوادەی نەھرۆ--- و خانەوادەىخانەوادەی غاندىغاندی فەرمانڕەوا فەرمانڕەوایىفەرمانڕەوایی ھندستان دەکەن لە زۆرینەىزۆرینەی ماوەىماوەی دواىدوای سەربەخۆیىسەربەخۆیی لە کاتێکدا خەڵکانىخەڵکانی تریش لە ویلایەتە ھندیەکانیش لەسەر پێشخستنىپێشخستنی خزم و ناساویەکانیان بەردەوامن.
و لە رۆمانیا زاراوەىزاراوەی "پەیوەندىپەیوەندی" بەربڵاوە بۆ ناونانىناونانی خزمگەریەتىخزمگەریەتی کە رێگە بە مرۆڤدەدات کارێک بەدەستبھێنێت بە ھۆیەوە. ھەرچىھەرچی وشەىوشەی (Nepot) ە لە زمانىزمانی رۆمانیدا ماناىمانای کوڕىکوڕی برا یان کوڕىکوڕی خوشک دەگەیەنێت. و لەماوەىلەماوەی فەرمانڕەوایىفەرمانڕەوایی کۆمۆنیستىکۆمۆنیستی خزمگەریەتىخزمگەریەتی تاکە رێگە بوو بۆ بەدەستھێنانىبەدەستھێنانی کارێکىکارێکی باش بە مووچەیەکىمووچەیەکی سەرنجراکێش.
بۆب مامىمامی خۆتە
ئەو دەستەواژەىدەستەواژەی کە لە شانشینىشانشینی یەکگرتووىیەکگرتووی بەریتانیا بەکاردەھێنرێت بۆ گوزارشتکردن لە خزمگەریەتىخزمگەریەتی بریتیە لە " بۆب مامىمامی خۆتە". بنەرەتىبنەرەتی ئەو وتەیەش بۆ ئەو کاتە دەگەرێتەوە کە روبرت سیسل دوک سالزبرىسالزبری سەرۆکىسەرۆکی وەزیران بوو و کورە براکەىبراکەی خۆىخۆی ارسەر بەلفۆر لە پلەیەکىپلەیەکی بەرز دامەزراند. ئەم دەستەواژەیە لە بنەڕەتدا وەک گاڵتەجاڕىگاڵتەجاڕی بە خزمگەریەتىخزمگەریەتی بەکاردەھێنرا بەڵام ئێستا ماناکەىماناکەی بریتیە "ھیچ کێشەیەک نیە" یان " ھەموو شتێک تەواو کراوە" وەک لەو رستەیە " پلاکە کارەباییەکە بخەرە ناوىناوی و پەنجە بە دوگمەکە بنىَبنیَ ئیتر بۆب مامىمامی خۆتە."
[[پۆل:ڕامیاری]]
|
