ئاسیای ناوەندی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ئاسیای ناوەندی''' یان '''ناوەڕاستی ئاسیا''' (بە [[زمانی ئینگلیزی|ئینگلیزی]]:Central Asia)، ناوچەیەکی فراوانە لە [[کیشوەری ئاسیا|ئاسیا]]، لەگەڵ ئەوەی ئەم ناوچەیە پێناسەکراوە، بەڵام پێناسەیەکی یەکگرتووی نیە کە لە ھەموو لایەکی جیھان ڕیکەوتبن لەسەری، سنورەکەی بە شێوەیەکی ورد دیاری نەکراوە، و ناوچەکە زۆر تایبەتمەندی گرنگی ھاوبەشی ھەیە، کە لە ڕووی مێژووییەوە بە شێوەیەکی شیاو بە یەکەوە بەستراون، لە ئەنجامی ئەوەدا ناوچەکە ڕێگەی یەکتربڕینی خەڵک و بیرۆکەکانی نێوان [[ئەورووپا]] و [[ڕۆژهەڵاتیڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستناوین|ڕۆژھەڵاتی ناوەندی]] و [[باشووری ئاسیا]] و [[خۆرهەڵاتیڕۆژھەڵاتی ئاسیا|خۆرهەڵاتی ئاسیایە]]یە،، ھەروەھا زۆر جار بە ''ئاسیای ناوخۆ'' یان ''تورکستان'' دەناسرێت.

'''یاریە گەورەکە''' (بە [[زمانی ئینگلیزی|ئینگلیزی]]: The Great Game)، دەربڕینێکی بەریتانی بوو کاتێک ڕکەبەری و ناکۆکی ستراتیژی نێوان [[ئیمپراتۆریەتیی بریتانیبەریتانی|ئیمپراتۆریەتی بەریتانی]] و [[ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی|ئیمپراتۆریەتی ڕووسی]]یان بینی لە سەرکردایەتی کردنی ئاسیای ناوەندیدا بەکاریان ھێنا، بە گشتی ماوەکەی دەست پێدەکات لە ڕێکەوتننامەی ڕوسی فارسی ساڵی ١٨١٣ تا کۆبوونەوەی ئینگلیزی ڕوسی ساڵی ١٩٠٧، و لە دوای شۆڕشی بەلشەڤی، یاریەکە چووە پلەیەکی نەرمترەوە، و لە دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم|جەنگی جیھانی دووەم]]، [[وڵاتەویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا]] جێگەی [[بەریتانیابەریتانیای مەزن|بەریتانیای]]ی گرتەوە لە میانەیەدا، و لە دوای داڕمانی [[یەکێتییەکێتیی سۆڤیەت|یەکێتی سۆڤێت]]، جارێکی تر ڕکەبەریەکە دروست بوویەوە کە ناسراوە بە '''''یاریە گەورە نوێکە''''' لە نێوان [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ویلایەتە یەکگرتووەکان]] و [[ڕووسیا]]دا. ھەروەک زۆر لە ڕاگەیاندنەکان ئاماژە بەوە ئەدەن کە ناکۆکی نێوان ھێزە نێودەوڵەتیەکان و ھێزەکانی [[تاڵیبان]] لە [[ئەفغانستان]] بریتیە لە '''''یاریە گەورە تازەکە'''''.