بەکارھێنەر:ئیبراهیم کمال/خۆڵەپەتانێ

بریتۆن وودز

سیستەمی بەڕێوەبردنی دراوی بریتۆن وودز ڕێساکانی بۆ پەیوەندییە بازرگانی و داراییەکانی نێوان ئەمریکا و کەنەدا و وڵاتانی ئەوروپای ڕۆژئاوا و ئوسترالیا و ژاپۆن لە دوای ڕێککەوتنی بریتۆن وودزی ساڵی ١٩٤٤ دامەزراند. سیستەمی بریتۆن وودز یەکەم نموونەی فەرمانێکی دراوی تەواو دانوستان بوو کە مەبەست لێی بەڕێوەبردنی پەیوەندییە دراوییەکانی نێوان دەوڵەتە سەربەخۆکان بوو. سیستەمی برێتۆن وودز داوا لە وڵاتان دەکرد کە گەرەنتی گۆڕینی دراوەکانیان بۆ دۆلاری ئەمریکی بکەن بۆ ئەوەی لە 1%ی ڕێژەی یەکسانی جێگیردا بێت، لەگەڵ گۆڕینی دۆلار بۆ زێڕ بۆ حکومەتە بیانییەکان و بانکە ناوەندییەکان بە 35 دۆلاری ئەمریکی بۆ هەر ئۆنسەیەکی ترۆی زێڕی ورد (یان 0.88867 گرام زێڕی ورد بۆ هەر دۆلارێک). هەروەها پێشبینی هاوکاری زیاتری لە نێوان وڵاتان کرد بە مەبەستی ڕێگریکردن لە دابەزینی بەهای کێبڕکێ لە داهاتوودا، و بەم شێوەیە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی (IMF) دامەزراند بۆ چاودێریکردنی نرخەکانی ئاڵوگۆڕ و قەرزکردنی دراوی یەدەگ بەو گەلانەی کە کورتهێنانی هاوسەنگی پارەدانیان هەیە.[1]

لە ئامادەکاری بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی سیستەمی ئابووری نێودەوڵەتی لە کاتێکدا کە هێشتا جەنگی جیهانی دووەم لە شەڕدا بوو، ٧٣٠ نوێنەر لە هەر ٤٤ نەتەوەی هاوپەیمانان لە هۆتێلی ماونت واشنتۆن لە برێتۆن وودز لە ویلایەتی نیو هامپشایر لە ئەمریکا کۆبوونەوە بۆ کۆنفرانسی دراو و دارایی نەتەوە یەکگرتووەکان کە بە هەمان شێوە ناسراوە وەک کۆنفرانسی برێتۆن وودز. نوێنەران لە ١ تا ٢٢ی تەمموزی ١٩٤٤ گفتوگۆیان کرد، و لە کۆتا ڕۆژیدا ڕێککەوتنی برێتۆن وودزیان واژۆ کرد. بە دانانی سیستەمێک لە یاسا و دامەزراوە و ڕێکارەکان بۆ ڕێکخستنی سیستەمی دراوی نێودەوڵەتی، ئەم ڕێککەوتنانە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و بانکی نێودەوڵەتی بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدان (IBRD)یان دامەزراند، کە ئەمڕۆ بەشێکە لە گروپی بانکی نێودەوڵەتی. ئەمەریکا کە کۆنترۆڵی دوو لەسەر سێی زێڕی جیهان دەکات، پێداگری لەسەر ئەوە کردووە کە سیستەمی بریتۆن وودز لەسەر هەردوو زێڕ و دۆلاری ئەمریکی بێت. نوێنەرانی سۆڤیەت بەشدارییان لە کۆنفرانسەکەدا کرد بەڵام دواتر ڕەتیانکردەوە ڕێککەوتنە کۆتاییەکان پەسەند بکەن و تۆمەتباریان کرد کە ئەو دامەزراوانەی کە دروستیان کردوون "لقەکانی وۆڵ ستریت"ن.[2] ئەم ڕێکخراوانە لە ساڵی ١٩٤٥ دوای ئەوەی ژمارەیەکی پێویست لە وڵاتان ڕێککەوتنەکەیان پەسەند کردبوو، کەوتنە کار. بە وتەی باری ئایچنگرین، سیستمی بریتۆن وودز بە سەرکەوتوویی کاردەکات بەهۆی سێ هۆکارەوە: "کەمی جووڵەی سەرمایەی نێودەوڵەتی، ڕێکخستنی توندی دارایی، هەروەها پێگەی باڵادەستی ئابووری و دارایی ئەمریکا و دۆلار". لە ١٥ی ئابی ١٩٧١ ئەمریکا گۆڕینی دۆلاری ئەمریکی بۆ زێڕ کۆتایی پێهێنا، بە شێوەیەکی کاریگەر سیستەمی برێتۆن وودزی کۆتایی پێهێنا و دۆلاری کردە دراوێکی فیات.[4] دوای ماوەیەکی کەم، زۆرێک لە دراوە جێگیرەکان (وەک پاوەندی ستێرلینگ) هەروەها بوون بە ئازادی هەڵدەفڕێت، [5] و سەردەمی دواتر بە نرخی ئاڵوگۆڕی هەڵدەفڕێت تایبەتمەند بووە.[6] کۆتایی هاتنی بریتۆن وودز لە ساڵی ١٩٧٦ بە فەرمی لەلایەن ڕێککەوتنەکانی جامایکا پەسەند کرا.

سەرچاوە

Donald Markwell http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/Politics/InternationalStudies/InternationalSecurityStrategicSt/?view=usa&ci=9780198292364

Gavin, F. J. (2002). "The Gold Battles within the Cold War: American Monetary Policy and the Defense of Europe, 1960–1963"https://doi.org/10.1111%2F1467-7709.00300

https://web.archive.org/web/20160709095851/http://henryckliu.com/page2.html