بەڕەزا
بەڕەزا (ناوی زانستی: Johrenia aromatica[١]) جۆرێکی ڕووەکی چەتردارە کە لەلایەن کارل ھاینس ڕێشینگەرەوە وەسف کراوە. بەڕەزا بەشێکە لە جۆری بەڕەزاکان و خێزانی ڕووەکە چەتردارەکانە.[١][٢] لە کەتەلۆگی ژیاندا ئاماژە بە ھیچ جۆرێکی لاوەکی بۆ بەڕەزا نەکراوە.[١]
| Johrenia aromatica | |
|---|---|
| Scientific classification | |
| Kingdom: | Plantae
|
| Division: | Tracheophyta
|
| Class: | Magnoliopsida
|
| Order: | Apiales
|
| Family: | Apiaceae
|
| Genus: | |
| Species: | Johrenia aromatica
|
ڕووەکی بەڕەزا یەکێکە لە ڕووەکە خواردنەکانی کوردستان و سەر بە بنەماڵەی چەتردارەکانە. بەڕەزا ڕووەکێکی جێگیر، بێ موو و بە ڕەنگی سەوز تا زەردە. بنی ئەم ڕووەکە بە گەڵا وشکەکان داپۆشراوە و ڕەگەکانی لقە ڕیشاڵیی درێژی هەیە. درێژیی قەدی بەڕەزا ٦٠ بۆ ٨٠ سم، ھێڵی درێژی چەقەکانێکی قووڵی هەیە کە لە خوارەوە لقە ئاوێتەیان هەیە کە لقە سەرەتایییەکان بەرامبەر یەکەوەن.[٣]
گەڵاکانی بەڕەزا نیمچە وشکن، زۆرجار دوو بۆ سێ جار لەگەڵ دابەشبوونی قووڵێکی وەکوو شانە لقدار دەبن، پارچەکانی کۆتاییی هێڵەکە نزیکەی یەک بۆ دوو میلیمەتر پانیان دەبێت، بە گوڵەکانێکی زەرد و بچووک و نادیار، لەنێو ئینفلۆرسەنسەکەی کۆ بوونەتەوە و پێنج بۆ نۆ تیشکی دوور لە یەک بە درێژیی ١٥ بۆ ٣٠ سمی ھەیە. چەترەکەکان ٩ بۆ ١٤ گوڵی هەیە، کلکی گەڵاکان ٣ بۆ ١٠ میلیمەتر و دوور لە یەکترن. چەترەکە نزیکەی پێنج گەڵای لاوەکیی هەیە کە درێژییەکەی دوو ملیمەترە. میوە گەنجەکانی ٢/٥ بۆ ٣x٥ ملیمەترە، کۆسپەکەی تەخت و لێوارێکی نوقمبوو و کۆسپەکەش کورت و وەرگەڕاوە.[٣]
بەڕپزا لە کوردستان دەتوانرێ بچێنرێت و لە پارێزگای کرماشان لە بیستوون، وەرمنجە، شاھۆ، ڕەوانسەر، سونقور، ئارووناوا، داڵاھۆ و نواکێو لە ڕۆژئاوای کرن دەدۆزرێتەوە.[٣]
گەڵاکانی بەڕيزا پێش بەرهەمھێنانی گوڵەکەی لە مانگی ئایاردا دروێنە دەکرێن و وەک سەوزەیەک یان وەک چاشنی لەگەڵ خۆراک یان لەگەڵ خوێ دەخۆردرێت و ھەندێکجاریش لەنێو خۆرشت بەکاردێت.[٣]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا ب Roskov Y., Kunze T., Orrell T., Abucay L., Paglinawan L., Culham A., Bailly N., Kirk P., Bourgoin T., Baillargeon G., Decock W., De Wever A., Didžiulis V. (ed) (2014). «Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist». Species 2000: Reading, UK. لە 26 May 2014 ھێنراوە.
{{cite web}}:|author=has generic name (یارمەتی); بیرخستنەوەکە پارامەترێکی نەناسراوی ھەیە:|verk=(یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە فرەکان: authors list (بەستەر) - ^ Umbellifers: World Umbellifer Database
- ^ ئ ا ب پ ئاژانسی ھەواڵی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا): ڕووەکی خواردنیی خۆڕسک؛ سەرچاوە خۆراکییە لەبیرکراوەکان/٦٣، بەڕەزا یان Johernia aromatica (بە فارسی)، نووسینی سەید محەممەد مەعسوومی، نووسراو لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٠؛ سەردان لە ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤.