Sapodilla

ساپۆدیلا

ساپۆدیلا (Manilkara zapota) دارێکی میوەی گەرمە و خەڵکی باشووری مەکسیک و ئەمریکای ناوەڕاست و کاریبییە. لە ناوچە گەرم و ژێر گەرمەکانی تردا بە شێوەیەکی بەرفراوان دەچێنرێت، لەوانە هیندستان، فلیپین، تایلەند و مالیزیا. میوەکە بە تامە شیرینەکەی و هەمەلایەنەیی ناسراوە.

وەسف

ساپۆدیلا درەختێکی تەمەن درێژە و هەمیشە سەوزە و بەرزییەکەی دەگاتە ٣٠ مەتر. گەڵاکانی چڕ و گەڵاکانی شێوەی هێلکەیی. میوەکەی گۆڕ یان هێلکەییە، بە شێوەیەکی گشتی تیرەکەی ٤-٨ سم، پێستێکی زبر و قاوەیی و هاوشێوەی پەتاتە. چەوری ناوەوەی نەرمە و شیرینە و ڕەنگەکەی لە زەردی کاڵەوە تا قاوەیی دەگۆڕێت. 1-6 تۆوی ڕەشی بریقەدار لەخۆدەگرێت.

بەکارهێنانی چێشتلێنان

ساپۆدیلا بەهۆی تامە شیرینەکەیەوە کە هاوشێوەی کارامێلە، زۆرجار بەراورد دەکرێت بە شەکری قاوەیی یان گوێزی هیندی. بە تازەیی دەخورێت یان لە چەندین جۆری چێشتلێنان بەکاردێت:

شیرینی: ئایسکرێم و پودین و سمۆدی.

مرەبا و شەربەت: پرۆسێس دەکرێت بۆ بڵاوکردنەوە و شیرینکەرەوە.

خواردنەوەکان: تێکەڵ دەکرێت بۆ شەربەت و شیرین.

ساپۆدیلای نەپێگەیشتوو بەهۆی بەرزی ڕێژەی تانینیەوە چەورکەر و ناخورێت.

سوودە خۆراکیەکان

ساپۆدیلا سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە لە:

کالۆری و کاربۆهیدرات: وزەی خێرا دابین دەکات.

ڕیشاڵی خۆراکی: یارمەتی هەرسکردن دەدات.

ڤیتامین C: بەرگری لەش بەرز دەکاتەوە.

کانزاکان: پۆتاسیۆم و ئاسن و کالیسیۆمی تێدایە.

هەروەها میوەکە تایبەتمەندی دژە ئۆکسانی هەیە کە سوود بە تەندروستی گشتی دەگەیەنێت.

چاندن

ساپۆدیلا لە کەشوهەوای گەرم و گەرمدا گەشە دەکات و پێویستی بە خاکێکی باش ئاوڕێژکراو هەیە. درەختێکی بەرگەی وشکەساڵییە بەڵام سوود لە ئاودانی بەردەوام وەردەگرێت بۆ بەرهەمهێنانی میوەی گونجاو. درەختەکە دەتوانێت بە درێژایی ساڵ بەرهەم بهێنێت، وەرزی لوتکە بەپێی ناوچەکە. زۆرجار ساپۆدیلا بە تۆو، گرێدان، یان گوڵەبەڕۆژە بڵاودەبێتەوە.

گرنگی ئابووری

ساپۆدیلا میوەیەکی گرنگە لە وڵاتە گەرمەکاندا، چ بۆ خواردنی ناوخۆیی و چ بۆ هەناردەکردن. جگە لە میوەی خواردنی، ئەم درەختە بەهایەکی زۆری هەیە بەهۆی لاتەکسەکەیەوە کە بە چیکل ناسراوە و لە مێژوودا لە بەرهەمهێنانی جامدا بەکاردەهێنرێت.

گرنگی کولتووری

لە زۆرێک لە کولتوورەکاندا ساپۆدیلا بە هێمای بەخێوکردن و خۆشگوزەرانی دادەنرێت. میوەیەکی سەرەکییە لە بازاڕە ناوخۆییەکان و زۆرجار پەیوەندی بە ڕێچکە و چارەسەرە تەقلیدییەکانەوە هەیە.