حەزەر
حەزەر یا حەضەر (بە عەرەبی: الحضر، ئینگلیزی: Al-Hadar) شارۆچکەیەکە لە قەزای حەزەر لە پارێزگای نەینەوا لە باکووری عێراق.[١][٢] ژمارەی دانیشتووانەکەی لە ساڵی ٢٠١٤ بە ٢١٫٨٠١ کەس مەزەندە کراوە، تەواوی دانیشتوانی عەرەبن.[٣]
حەزەر | |
|---|---|
| Al-Hadar - الحضر | |
 یەکێک لە دەروازەکانی شاری دێرینی حەزەر | |
 | |
| وڵات |  عێراق |
| پارێزگا | نەینەوا |
| قەزا | حەزەر |
| بەرزایی | ٢٠٧ مەتر (٦٧٩ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٤) | |
| • سەرجەم | ٢١٫٨٠١ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | عەرەبی |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە) |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
حەزەر شارێکی عێراقییە و دەکەوێتە دووری ٨٠ کم باشووری ڕۆژئاوای مووسڵ. پێدەچێت ئەم شارە لە سەرەتای سەدەی دووەمی پێش زایین دامەزرابێت. لە ئێستادا بە ناوەندی قەزای حەزەر لە پارێزگای نەینەوا دادەنرێت. زۆربەی دانیشتووانەکەی عەرەبن.
مێژوو دەستکاری
کەلاوەکانی شاری مێژوویی حەزەر بە دووری ٢کم لە باکووری ڕۆژئاوای حەزەر دایە و ژمارەیەک دەقی نووسراو دۆزرایەوە کە لەسەر بەردی گەورە ھەڵکەندراون و ھەندێک بڕگەی یاساییان تێدابوو وە ئەو داب و نەریتانەی کە تێیدا زاڵ بوون، بە تایبەت ئەوانەی پەیوەندییان بە دزییەوە ھەبوو و ئەو سزایەی کە لە دژی ئەنجامدەرانی دەرچووە، ئەم نووسینانە لە کاتی ھەڵکۆڵینەکاندا دۆزراونەتەوە کە لەلایەن بەشی دێرین و میرات لە وەرزە جیاوازەکانی شارەکەدا ئەنجامدراون، کە لە ساڵی ١٩٥١ دەستی پێکردووە. ساڵانێکی زۆر بەردەوام بوو، ھەڵکۆڵینە شوێنەوارییەکان کارەکانی چاککردنەوەی بینا و دامەزراوە دۆزراوەکان لەگەڵدا بوو، لە بەڵگە شوێنەوار و مێژووییەکان ڕوونە کە قۆناغی نۆژەنبوونەوەی شارەکە لە سنوورەکانی سەدەی یەکەمی پێش زایین تا ناوەڕاستی ساڵانی پێش زایین درێژ دەبێتەوە سەدەی سێیەمی زایینی. فاکتەر و پاڵنەر لە پشت ئەمەوە ھەیە، دیارترینیان ئەو گرنگییە ئایینییەی کە شارەکە وەک ناوەندێک بۆ ئەو ھۆزە عەرەبانە بەدەستی ھێناوە کە لەو دوورگەیەدا نیشتەجێ بوون کە پەرستگاکانیان لێ دامەزراندووە. پەیکەر لەوێ دانرا و مردووەکانی لەوێ نێژران، جگە لەوەش شوێنی شارەکە بە تایبەتمەندی گرنگییەکی زۆری ھەیە لە کۆنترۆڵکردنی ڕێگا بازرگانی و سەربازییەکان و ڕێگا وشکانییەکانی تەنیشت ڕووبارەکانی دیجلە و فورات. کە سەرقاڵی گواستنەوەی کاڵای ڕۆژھەڵاتی بوو لە ھیندستان و نیمچە دوورگەی عەرەبیەوە بۆ بازاڕەکانی ڕۆژئاوا لە ڕێگەی ئەو کەناڵانەی کە ھۆزە عەرەبەکان مامەڵەیان لەگەڵ دەکرد. وە بیپارێزن، وە شاری حەزەر لە سەردەمی شەڕەکاندا ناوبانگی دەرکرد کە لە نێوان ھەخامەنییەکان و سێلوکیەکان و دواجاریش لە نێوان فارسەکان و ڕۆمەکان وەک ھاوپەیمانی دژ بە ساسانییەکان ڕوویان دا، وەک چۆن کەوتە دەست پاشای ساسانی ساپور.
کۆنترۆڵ و تێکدانی شاری حەزەر دەستکاری
لە ٨ی ئازاری ٢٠١٥دا داعش بەشێک لە شاری دێرینی حەزەریان ڕووخاند و ئەم ئۆپەراسیۆنە بە تاوانێک لەدژی کەلوپەلی دێرینەکانی عێراق ھەژمار دەکرا و رۆیتەرز لە زاری دانیشتوانی ناوچەکەوە بڵاویکردەوە، لە سەرەتاوە گوێیان لە تەقینەوەیەکی گەورە بووە. ھەندێکی دیکەش ڕایانگەیاندووە کە داعش بە بلدۆزەر بەشێک لە گەورەترین بیناکانی شاری حەزەر وێران کردووە.[٤]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/265734
- ^ https://syriaca.org/place/184
- ^ https://www.france24.com/en/20190628-revisited-iraq-yazidis-still-haunted-sinjar-massacres-islamic-state-group-nadia-murad
- ^ https://web.archive.org/web/20170627053726/http://www.aljazeera.net/news/arabic/2015/3/8/العراق-یعلن-تدمیر-تنظیم-الدولة-مدینة-الحضر-الأثریة
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە حەزەر تێدایە. |