شەڕی ئایدین
ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. |
جەنگی ئایدین شەڕی بەرگری کردن لە شاری ئایدین لە ٢٧ی حوزەیرانی ١٩١٩ بۆ ٤ی تەممووزی ١٩١٩ەوە هەڵگیرسا. ئەم شەڕە زنجیرەیەکی یەک لە دوای یەکی جەنگی چەکداری بەرفراوان بوو، قۆناغێکی سەرەتاکانی جەنگی یۆنان- تورک لە ساڵانی (١٩١٩–١٩٢٢) لە ناوەو وە دەوروبەری شاری ئایدین کە دەکەوێیتە ڕۆژئاوای تورکیا ھەڵگیرسا، ئەنجامی شەڕەکە، سووتاندن و کاولکاری سێ چارەگی شارەکە و سەربڕین و کوشتارێکی زۆری لێ کەوتەوە کە بووە ھۆی لە دەستدانی چەندین ھەزار سەربازی تورک و یۆنانی و خەڵکی سیڤیل.
| شەڕی ئایدین | |
|---|---|
| بەشێکە لە | جەنگی نێوان یۆنان و تورک (١٩١٩-١٩٢٢) |
| جێ | ئایدین |
| کاتی ڕوودان | ٤ی تەممووزی ١٩١٩ |
| ڕێکەوتی دەستپێکردن | ٢٧ی حوزەیرانی ١٩١٩ |
| ڕێکەوتی کۆتاییھاتن | ٤ی تەممووزی ١٩١٩ |
ئەم وتارە بۆ سەلماندن پێویستی بە ئاماژەی زیاتر بە سەرچاوەکان ھەیە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
| Battle of Aydın | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بەشێک لە the Greco-Turkish War (1919–22) | |||||||
| پەڕگە:AydinStreet1909.jpg A backstreet in the Turkish part of Aydın in the early 20th century | |||||||
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
 Greece |
 Kuvva-i Milliye | ||||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||||
|
Georgios Kondilis Colonel Schinas[١] Colonel Stavrianopoulos | Yörük Ali Efe | ||||||
| ھێز | |||||||
| 2 regiments (~3,000 men)[٢] | 1,920 infantry and 17 cavalry[٢] | ||||||
| زەرەر و زیانە گیانییەکان | |||||||
| 1,500 to 2,000[٣] | |||||||
پێشینەی دەستکاری
ئایدین شارۆچکەیەکی ناوەخۆ بوو دەکەوتە دۆڵی ڕووباری مێندرێزی کە دەکەویتە ڕۆژئاوای تورکیا. بەپێ کۆنگرەی ئاشتی پاریس کەلە ساڵی ١٩١٩ دۆڵی ڕووباری مێندرێز نەدەبا داگیر بکرێت لەلایەن سەربازانی یۆنانییەوە، جوڵانەوەکانی هێزی دەریایی ئیتالی لە کەنارئاوەکانی کوشاداسی بە فەرمانی هێزی سوپای باڵای یۆنانی بەرەو ئەوە دەڤەرە ئاڕاستە کرا بووە یەکەم هێز لەم ناوچەیە[٤].
درێژکراوەی ناوچەی دەسەڵات دەستکاری
سەرۆکی باڵای ھێزی یۆنانی ئەریستیدیس ستێرگیادیس لە ٢١ی ئایاردا گەیشتە شاری سمیرنا، لە ٢٣ی ئایاردا فەرمانی داگیرکردنی شارەکانی ئایدین و مانیسا و تورگوتلویان دا بە کۆلۆنێڵ نیکۆلاس زافیریۆ. بە هۆی پانتایی ناوچەکە دڵنیا نەبوون لە داگیرکردنی ئەم ناوچەیە لەلایەن ھێزەکانی یۆنانەوە وە بووە کێشە، و تا ڕۆژی ٢ی حوزەیران فەرمانی هێرش بردنەکە دەرنەچوو، بۆیە فەرماندەی گشتی ماوریس فیتز ماوریس سەربە ھێزی دەریایی میربشێن دەستنیشان کرا بۆ ھەڵسەنگاندنی سنووری ناوچەی داگیرکردنەکە.
لیژنەی لۆکۆڵینەوەی ھاوپەیمانەکان دەستکاری
لیژنەی لێکۆڵینەوەی ھاوپەیمانەکان راپۆرتێکی لە تشرینی یەکەمی ١٩١٩ لەسەر شەڕ و کوشتارگەکە تۆمار کردبوو وەوەکو سەرچاوەیەکی سەرەکی هەژمارکرا. ئەم ڕاپۆرتە لە تەممووزی ساڵی ١٩١٩ی لایەن کۆنگرەی ئاشتی پاریسەوە فەرمانی تۆمارکردنی پێ درا، نامەیەک لەلایەن شێخی ئیسلامی عوسمانیدا نووسرابوو وەراپۆرتێک لەلایەن چوار جەنەراڵی ھێزی ھاوپەیمانەکان ئامادە کرابوو. تیایدا ھاتبوو کە پشکنین و بەدواداچوون لەسەر جەنگی کوشتارگەکە دەکرێ، ئەم راپۆرتە وەکو بەڵگەنامیەک نوسرابوو و ئامادەکرابوو تا لە کۆنگرەی مانگی تشرینی یەکەم گفتوگۆی لەسەر بکرێ وە لەبارەی بارودۆخی شارۆچکەکانی ئایدین و چەینی ژێر دەسەڵاتی ئیتاڵیا بدوێ. لەسەرەتای مانگی ئەیلوولی ساڵی ١٩١٩ لیژنەی ھاوپەیمانان چەند کۆبوونەوەیەکیان بەست بۆ گوێگرتن لە لێدوانەکانی پەنابەرانی تورک وپەنابەرانی یۆنانیەکانی کە دانیشتوانی ئایدین وناوچەی داگیرکراوی نازلی کەلە ژێر دەسەڵاتی ھێزەکانی میللی نەتەوەیی تورک بوون[٥].
سەرەتای پێکدادانە چەکدارییەکان دەستکاری
لە ڕۆژی ٢٧ی جون شەڕی لە دەوروبەری شاری ئایدین سەری ھەڵدا بە بۆسەیێک لە ئێشکگرتنێکی یۆنانی لەلایەن ھێزی نایاسایی تورکەوە بە یوروک عەلی ئیفی لە وێستگەی شەمەندەفەری ماڵگەچ لە باشووری ئایدین. شاری ئایدین دەکەوێتە چەقی شاری هەرێمەکە، ڕۆژی ٢٧ی ئایار داگیرکرا لەلایەن سوپای یۆنانیەکان.دوای دەست بەسەرداگرتنی سمیرنا، سوپای یۆنان لە یەکەم ڕۆژی نیشتەجێ بوونی پێشڕەوی کرد بۆ ناوچەی ئاناتۆلیای ڕۆژئاوا، وە لە هەفتەی دووەمی هێرشەکە بەرەو دۆڵی مێندرس درێژ بوونەوە.
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ http://logomnimon.wordpress.com/2013/02/13/για-το-αϊδίνι/
- ^ ئ ا The supplies activities during the Turkish war of independence, Murat Günal Ataman, Hacettepe University (Atatürk Institute for Modern Turkish History), page 41
- ^ Report of the Inter-Allied Commission of Inquiry (May–September 1919); A French officer conducting an on-the-spot investigation several days after the events
- ^ https://en.wikipedia.org/wiki/French_people
- ^ https://web.archive.org/web/20070629155426/http://www.sam.gov.tr/perceptions/sampapers/GREEKOCCUPATIONOFIZMIR.pdf
