موسلیم کوڕی حەجاج: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

{{پیاوی ئایینی

| مردن = ٨٧٥ز

| فیقھ =

| بواری کردوکۆش = زانستی فەرموودە

| بۆچوونە جیاوازەکان =

|شوێنەواگری =

|کارتێکەری =

ئیمامی موسلیم بن الحجاج لە شەوی ڕۆژی یەکشەممەی بیست و پێنجی [[ڕەجەب|ڕەجەبی]]ی ساڵی ٢٦١ی [[ڕۆژژمێری کۆچی|کۆچی]] کە دەکاتە ٦ی تەمموزیتەممووزی ٨٧٥ی زایینی لە تەمەنی پەنجا و پێنج ساڵیدا کۆچی دوایی کرد، ڕۆژی دووشەممە بەخاک سپێردرا و گۆڕەکەی لە سەری مەیدانی زیادلە نەسرئاباد، داهیرداھیر نیشاپور.  نەوەیەک نێری نەبووە و حاکم باسی لەوە کرد  کچی هەبووەھەبووە

  وە و لە هۆکاریھۆکاری مردنەکەیدا هۆکارێکیھۆکارێکی سەیریان باس کرد، کە پرسیاری لێکرا دەربارەی فەرموودەیەک لە کۆڕی نیشاپوردا، و وتی کە من ئەم فەرموودەیە نازانم و کاتێک گەڕایەوە ماڵی خۆی، لێکۆڵینەوەی  کرد لەسەر فەرموودە، لەم نێوەندەدا یەکێک لە هاوەڵەکانیھاوەڵەکانی بە قاپێکی گەورەی خورما هاتەھاتە لای، بۆیە موسلیم هێشتاھێشتا بەدوای فەرموودەکەدا دەگەڕا بە درێژایی شەوەکەی، بۆ ئەوەی خەو لە چاوەکانی دوور بخاتەوە، هەندێکھەندێک لە خورماکانی خوارد  تا بەیانی هات،ھات، هەمووھەموو خورماکانی تەواو کرد، فەرموودەکەی دۆزیەوە،دۆزییەوە، و وا دیارە زۆر خواردنی خورما لەو شەودا بووە هۆیھۆی هەندێکھەندێک نەخۆشی، و دوای ئەوە مرد.  زەهەبیزەھەبی وتی:

  ئەبو حسێن موسلیمی کوڕی حەجاج کۆبونەوەیەکی سازکرد بۆ خوێندنخوێندن، ، وەو فەرموودەیەکیان پێ گوت نەیزانی چوو بۆ ماڵی خۆی چرایەکی داگیرساند موسلیم لەماڵ خۆی گوتی: کەس نەیەت بۆ ماڵی من فەرمووی: سەبەتەیەکم بۆ هێناویتھێناویت خورمایە، پێیانداپێیان دا بەدوای فەرموودەکە دەگەڕا خورمایەکی دەگرت و دەیجوی، بەیانی خورماکان تەواو بوون و فەرموودەکەی دۆزیبووەوە. ئەلحاکم فەرمووی: من و هاوەڵانمانھاوەڵانمان زیاتر دڵنیا بووینەوە کە بەهۆیەوەبەھۆیەوە مرد (خورماکە).<ref>https://shamela.ws/browse.php/book-9836/page-35#page-36</ref><ref>الإمام مسلم ومنهجه في صحيحه، د. محمد عبد الرحمن الطوالبة، صـ 26: 27، دار عمار، الطبعة الثانية 2000م</ref><ref>https://shamela.ws/browse.php/book-4017/page-20</ref><ref>https://shamela.ws/browse.php/book-71/page-26770#page-26771</ref><ref>{{Cite journal|last=العيادة|first=بنان فاخر يوسف|date=2020|title=الكتب البصرية الضائعة للرواة البصريين من خلال كتاب تاريخ دمشق لأبن عساكر|url=http://dx.doi.org/10.54633/2333-019-039-014|journal=مجلة ميسان للدراسات الأكاديمية|pages=205|doi=10.54633/2333-019-039-014}}</ref>

لە [[نیشابوور]] لەدایکبووە. ئەو شارە دێرینەی ناسراوە بە زانستی [[فەرموودە]] و گێڕانەوە، لە خێزانێکی عەرەبی نەژاد لە ساڵی ٢٠٦ک بەرامبەر ٨٢١ز، لە خێزانێکی بەڕێزدا پەروەردە بوو لەسەر زانست و چاکە، باوکی لەوانە بوو کە لە پێشەوەی زنجیرەکانی زانستدا بوو لەبەرئەوە بایەخی دا بە پەروەردە و فێرکردنی کوڕەکەی، ئەمەش بوو بەهۆیبەھۆی پەروەردەبوونی بە زانست و خۆشەویستی بۆ فەرمودە، یەکەم گوێگرتنی لە فەرمودە لە ساڵی ٢١٨ک دا بوو، پاشان سەردانی چەندین وڵاتی ئیسلامی کرد، گەشتی کرد بۆ [[عێراق]] و [[شام]] و [[حیجاز]] و [[میسر]].

ئیمام موسلیم لە بازرگانییدابازرگانیی دا ئیشی کردووە، خاوەنی موڵک بووە کە ئەمەش کاتی داوەتێ بۆ زانست و بۆ هەستانھەستان بە گەشتی فراوان بۆ لای ئەو زانایانەی لە شوێنە جیاوازەکانی جیهانیجیھانی ئیسلامییدا بڵاوبوو بوونەوە.

موسلیم گوێی گرتووە لە چەندین زانای ئایینی لە سەردەمی خۆیدا لەوانە؛ یەحیا کوری یەحیا نیساپوری، و قتیبە کوڕی سەعید، و محەمەدمحەممەد کوڕی عەبدول وەهابوەھاب فەڕا، و ئیسحاق کوڕی ڕاهویە،ڕاھویە، و ئیبراهیمئیبراھیم کوری موسا فەڕا، و عەلی کوڕی جعد، و [[ئەحمەد کوڕی حەنبەل]]، و عوبەیدوڵڵا قەواریری، و خەلف کوڕی هیشامھیشام ...… و ئەوانی تر.

لەوانەی فەرموودەیان لە موسلیمەوە گێڕاوەتەوە، [[تورمزی]] و ئەبوفەزڵ ئەحمەد کوڕی سەلەمە، و ئیبراهیمئیبراھیم کوڕی ئەبیدەبی تالیب، و ئیبن خەزیمە و مامۆستاکەی محەمەدمحەممەد کوڕی عەبدول وەهابوەھاب فەڕا، و ئەبومحەمەد کوڕی ئەبیدەبی حاتم ڕازی، و ئیبراهیمئیبراھیم کوڕی محەمەدمحەممەد کوڕی سوفیان، و ئەبوحامید ئەعمەشی و ئەوانی تر.

* ئەبووبەکر جاوەردی ئەڵێ؛دەڵێ؛ موسلیم فەرموودەی بۆ گێڕاینەوە، خۆی سەرچاوەی فەرموودە بوو.

* ئیبنو ئەبیدەبی حاتەم ئەڵێت؛ فەرموودەم لە موسلیمەوە گێڕاوەتەوە، ئەو جێی متمانە بوو، حافزی فەرموودە بوو، شارەزاییەکیشارەزایییەکی چاکی لە فەرموودەوانیدا هەبوو،ھەبوو، کە دەربارەی ئەو لە باوکمیان پرسی ووتی؛وتی؛ ڕاستگۆیە.

* مەسلەمەی کوڕی قاسم ئەڵێت؛ موسلیم جێی متمانەیە، بەڕێزە، یەکێکە لە پێشەوایان.

موسلیم چەندین دانراوی هەیەھەیە کە زۆریان لێ چاپکراوە وهەندێکیانوھەندێکیان تا ئێستا هەرھەر بە دەستنووسی ماونەتەوە، و هەروەهاھەروەھا هەندێکھەندێک لە دانراوەکانی فەوتاوە و نەگەیشتۆتەنەگەیشتووەتە ئێستا.