گەلی عاد: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب سڕینەوەی دەروازەی کۆمەڵ و زیادکردنی کۆمەڵگا، قورئان، ئیسلام
تاگ: دەستکاریی تووڵی دەروازە
شائەمراز
ھێڵی ١:
'''گەلی عاد''' دوای ئەوەی [[خوا لە ئیسلامدا|خوای گەورە]] [[نووح|پێغەمبەر نووح]] (ع) و ئەوانەی لەگەڵیدا بوون ڕزگاری کردن لە ناو [[کەشتی|کەشتییەکەدا]] و هەمووھەموو بێباوەرانی لە ناو برد لەسەر [[زەوی|زەویدا]].<ref>{{Cite web|date=2017-12-06|title=The Quranic Arabic Corpus - Quran Search|url=https://web.archive.org/web/20171206200412/http://corpus.quran.com/search.jsp?q=con:aad|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref> ماوەیەکی زۆر [[یەکتاپەرستی لە ئیسلامدا|یەکتاپەرستی]] خودای گەورە بەردەوام بوو لەسەر زەویدا. تا ئەوکەتەی نەوەیەک هاتەھاتە کە خراپەکار بوون و هەوەڵیانھەوەڵیان بۆ خودای گەورە پەیدا کرد.<ref>{{Cite web|date=2016-04-24|title=E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913-1936 - Google Books|url=https://web.archive.org/web/20160424120718/https://books.google.com/books?id=wpM3AAAAIAAJ&pg=PA1074|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref> هەربۆیەھەربۆیە خودا گەورە پێغەمبەر ([[ھوود|هودھود]])ی بۆناردن (سەلامی خودای لەسەر بێت)، بۆئەوەی خەڵکی بگەرێنێتەوە یەکتاپەرستی، پێغەمبەر هودھود ناوی تەواوی هودھود کوڕی عەبدوڵڵا کوڕی ڕەباح کوڕی جەلود کوڕی عاد کوڕی عەوص کوڕی ئیرەم کوڕی [[سام]] کوڕی [[نووح|نوح پێغەمبەر]] (سەلامی خودای لەسەر بێت).
 
{{Infobox tribe|name=گەلی عاد|ethnicity=[[عەرەب]]|caption=گەلێکی کۆنی عەرەب|location=[[نیمچەدوورگەی عەرەبی]]|descended=عاد کوڕی عەوص کوڕی ئیرەم کوڕی سام کوڕی [[نوح]]}}
ھێڵی ٥:
گەلی عاد بنچینەکەیان دەگەڕیتەوە بۆعاد کوڕی عەوص کوڕی ئیرەم کوڕی سام کوڕی [[نووح|نوح پێغەمبەر]] (سەلامی خودای لەسەر بێت)، دەوترێت عاد دوو لە کوڕەکانی ناویان شەداد وشەدید بووە، بوونەتە پاشا دوای باوکیان زۆر خراپەکار بوون و خەڵکیان دەچەوساندەوە.<ref>{{Cite web|date=2016-05-12|title=The New Encyclopedia of Islam - Cyril Glassé, Huston Smith - Google Books|url=https://web.archive.org/web/20160512033213/https://books.google.com/books?id=focLrox-frUC&pg=PA26|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref>
 
لە [[دۆڵی ئەحقاف|دۆڵی ئەحقافدا]] دەژیان، کە دەوترێت ئەویش دۆڵێکە نێوان [[عومان]] و زەوی موهرە،موھرە، یا لە عومانەوە درێژدەبێتەوە بۆ حەزرەمەوت، دوای گەلی عاد هاتنھاتن کەسانێک هاتنھاتن کە سێ بتیان دەپەرست، ئەوانیش هوباءھوباء و صەمود و صوداء، ژمارەی هۆزەکانیھۆزەکانی عاد لە ١٠ هۆزھۆز پێکهاتبوو،پێکھاتبوو، خوای گەورە هێزێکیھێزێکی جەستەیی بەهێزیبەھێزی پێبەخشیبوون، ئەوەش وای لێکردبوون کە [[شارستانێتی|شارستانییەتشارستانییەتی]] و شارێکی بێ وێنە درووستدروست بکەن، هەرھەر بۆیە زۆر بە خۆیان هێزھێز و توانایدا دەنازین و لەسەر ڕێگای کوفر و خراپەکاری بەردەوام بوون تا ئەو کاتەی خودای گەورە سزای خۆی بەسەر ڕژاندن، ئەم گەلە بیناو کۆشکێکی تایبەت بە خۆیان هەبوو،ھەبوو، ئامێریان هەبووھەبوو کە بەردی دا ئەتاشی،دەتاشی، لە ناو شاخەکاندا بەرزکەرەوی گەرەیان درووستدروست دەکرد بە درێژای شاخەکە، کۆشکەکانیان لەسەر ئەمەبوو، خۆ بە گەورە زانین و بە درۆخستنەوەی پێغەمبەرەکەیان کە پێغەمبەر هودھود بوو (سەلامی خودای لەسەر بێت) لەلایەن گەلی عادەوە لە [[قورئان|قورئانی پیرۆزدا]] تۆمارکراوە، وەک سورەتەکانیسوورەتەکانی ( [[شەعەرا|الشعراء]]، [[ھوود (سوورەت)|هودھود]]، [[موئمنوون|المؤمنون]]، [[زاریات|الذارياتالذاریات]]، [[ئەحقاف|الأحقاقف،]] هەندێکیھەندێکی تریش کە بە ئایەت هاتووەھاتووە).
 
== مێژوو ==
 
* ڕەچەڵەکانیان
 
سەر بە عاد کوڕی عەوس کوڕی ئیرام کوڕی [[سام]] کوڕی [[نووح]].<ref>{{Cite web|date=2021-07-31|title=ص237 - كتاب البيان والتحصيل - تفسير الأب وإرم ذات العماد - المكتبة الشاملة الحديثة|url=https://web.archive.org/web/20210731144754/https://al-maktaba.org/book/21751/8730|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref>
 
* تایبەتمەندی زگماکییان:
 
گەلێک کە ئێسکی جەستەی باڵا بەرز بوون،بەرزبوون، نزیکتر لە وەسفی ئادەم لە باقی مرۆڤەکان، یەکێکیان دەهاتەدەھاتە سەر بەردی گەورە، هەڵیدەگرتھەڵی دەگرت و فڕێی دەدایە سەر شوێنێک و لەناویان دەبرد،<ref>{{Cite web|date=2021-07-31|title=ص411 - تفسير حدائق الروح والريحان في روابي علوم القرآن - - المكتبة الشاملة الحديثة|url=https://web.archive.org/web/20210731151512/https://al-maktaba.org/book/32943/14796|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref> موعەمەر فەرمووی: درێژی پیاوەکە لە نێوانیاندا پێنج سەد باڵ بوو، کورتییان سێ سەد باڵ بوو، قەتادەش ئیدیعای کرد کە درێژی پیاوێک یەکێکە لەوان، دوانزەدوازدە باڵ، ئەبو عوبەیدەش فەرمووی: ستوونەکانن بە هەمانھەمان درێژی دەوترێت: پیاوی تەعمیدکراو ئەگەر باڵا بەرز بێت، [[ئیبن عەبباس|ئیبن عەباس]] فەرمووی درێژی پیاوێک لەنێویان حەفتا باڵە، ئیبن عەروبی فەرمووی، تێبینی لەسەر وتەکەی ئیبن عەباس کرد: وەو نادروستە چونکە لە...لە… ڕوانگەیەکی دروست، خودا ئادەمی دروست کردووە، کە باڵای شەست باڵە، تا ئێستاش نەوەکان لە کەمبوونەوەدایە.<ref>{{Cite web|date=2021-07-31|title=ص45 - تفسير القرطبي - سورة الفجر الآيات إلى - المكتبة الشاملة الحديثة|url=https://web.archive.org/web/20210731145849/https://al-maktaba.org/book/31702/7241|access-date=2022-08-28|website=web.archive.org}}</ref> وەسفکردنی ئەهلیئەھلی عاد لە قورئاندا لە چەند شوێنێکدا هاتووەھاتووە:{{قورئان|سوورەت=٧|ئایەت=٧٩|ژمارە=١|کوردی=ئایا پێتان سه‌یره‌سەیرە یان به‌دووریبەدووری ئه‌زانندەزانن كه‌کە وه‌حیوەحی له‌لایه‌نلەلایەن په‌روه‌ردگارتانه‌وه‌پەروەردگارتانەوە دابه‌زێدابەزێ بۆ سه‌رسەر كه‌سێكکەسێک له‌لە خۆتان كه‌کە من له‌لە خۆتانم وه‌و ئه‌مناسمئەمناسم بۆ ئه‌وه‌یئەوەی ئاگادارتان بكاته‌وه‌بکاتەوە وه‌و یادی ئه‌وئەو نیعمه‌ته‌ینیعمەتەی خوای گه‌وره‌گەورە بكه‌نه‌وه‌بکەنەوە كه‌کە خوای گه‌وره‌گەورە ئێوه‌یئێوەی كردکرد به‌بە جێنشین له‌سه‌رلەسەر ڕووی زه‌ویدازەویدا له‌لە دوای قه‌ومیقەومی نوح كه‌کە ئه‌وانیئەوانی له‌ناوبردلەناوبرد چونكه‌چونکە سه‌رپێچیانسەرپێچیان كردوکردو ئیمانیان پێ نه‌هێنا،نەھێنا، وه‌و ئێوه‌یئێوەی هێناھێنا وه‌و له‌ناولەناو خه‌ڵكیشداخەڵکیشدا ئێوه‌یئێوەی زیاتر به‌هێزبەھێز كردووه‌کردووە كه‌کە باڵاتان درێژو به‌رزه‌بەرزە وه‌و لاشه‌تانلاشەتان زۆر گه‌وره‌یه‌گەورەیە [فَاذْكُرُوافَاذْکُرُوا آلَاءَ اللَّهِاللَّھِ] ئێوه‌ئێوە یادی نیعمه‌ته‌كانینیعمەتەکانی خوای گه‌وره‌گەورە بكه‌نه‌وه‌بکەنەوە له‌سه‌رتانلەسەرتان [لَعَلَّكُمْلَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (69٦٩)] به‌ڵكوبەڵکو سه‌رفرازسەرفراز بن به‌هۆیبەھۆی بیربیرکردنەوە كردنه‌وه‌لەو له‌ونیعمەتانە نیعمه‌تانه‌بتانگەیەنێ بتانگه‌یه‌نێ به‌بە ئیمان هێنانھێنان به‌بە خوای گه‌ورهگەورە.}}{{قورئان|سوورەت=٤١|ئایەت=١٥|ژمارە=١|کوردی={١٥} قه‌ومیقەومی عاد خۆیان به‌گه‌وره‌زانیبەگەورەزانی له‌لە ئیمان هێنانھێنان له‌سه‌رلەسەر زه‌ویدازەویدا به‌بێبەبێ حه‌قحەق وه‌و شانازیان ئه‌كرددەکرد به‌هێزوبەھێزو توانای خۆیان و ئه‌یانووتئەیانووت كێکێ هه‌یه‌ھەیە له‌لە ئێمه‌ئێمە به‌هێزتربەھێزتر بێت، وایانئه‌زانیوایان هێزودەزانی ھێزو توانایان ده‌یانپارێزێتدەیانپارێزێت له‌لە سزای خوای گه‌وره‌گەورە ئایا نابینن ئه‌وئەو خوایه‌یخوایەی كه‌کە ئه‌وانیئەوانی دروست كردووه‌کردووە زۆر له‌وانلەوان به‌هێزتره‌،بەھێزترە، وه‌و توانای به‌سه‌ریاندابەسەریاندا هه‌یه‌ھەیە وه‌و ئه‌وانئەوان نكوڵینکوڵی و ئینكاریانئینکاریان له‌لە موعجیزه‌وموعجیزەو نیشانه‌كانینیشانەکانی ئێمه‌ئێمە ده‌كرددەکرد.}} {{قورئان|سوورەت=٥٤|ئایەت=٢٠|ژمارە=١|کوردی={٢٠} خه‌ڵكیخەڵکی هه‌ڵئه‌كۆڵیھەڵئەکۆڵی له‌لە ماڵه‌كانیانماڵەکانیان و ده‌ریدەری ئه‌كردندەکردن و هه‌ڵیھەڵی ئه‌دانه‌دەدانە ئاسماندا تا له‌لە چاو دیار نامان پاشان به‌ریبەری ئه‌دانه‌وه‌دەدانەوە سه‌رسەر زه‌وىزەوی و سه‌ریسەری لێ ئه‌كردنه‌وه‌وئەکردنەوەو ده‌بوونه‌دەبوونە لاشه‌ىلاشەی بێ سه‌رسەر وه‌كووەکو قه‌دیقەدی دار خورمایان لێهاتلێھات كه‌کە له‌لە زه‌ویدازەویدا كه‌وتبێکەوتبێ.}}
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
{{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|قورئان|ئیسلام}}