شوێنەوارناسی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''دێرینەناسیشوێنەوارناسی''' دیسیپلینێکی [[زانست]]یە کە خوێندنەوە لەسەر ئۆبژەکان دەکات، دێرینەناس پشکنینی میژووی مرۆڤ لە سەردەمی پیش میژووەوە تا سەردەمی ھاوچەرخ دەکات لە ڕێگای ھەموو ئەو کەرەستانەی کە لە کۆنەوە بە جێ ماون و لە ڕێگای پشکنینی دێرین ناسانەوە دەدۆزرێنەوەزانیاری سەبارەت بە دۆنیای کۆن دەخاتە بەر چاو. ئەو کەرەستانە بریتین لە ئێسقان، گۆزە، بینا، زێڕ، شێوەکاری، ژێربینا، چەک، بەردەنووس و ھتد.

دێرینەناس زۆربەی بەڵگەکان لە ڕێگەر کاری مەیدانییەوە (ڕاپرسی، پشکنینی ژێر زەوی، لێکدانەوەی دۆزراوەکان) و دەست دەھێنێت. وشەی دێرینەناسیشوێنەوارناسی Archeology، وشەیەکی [[یۆنانی کۆن]]ە، ἀρχαιολογία، و ڕیشەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ἀρχαίος = ancien et λόγος = وشەی لێدوان / وتار.

دێرینەناسیشوێنەوارناسی بە سەر چەندین بەشی تردا دابەش دەبێت کە ھەر کامەو لایەنیک لە کاری دێرین ناسی لە خۆی دەگڕێت و لە پشکنینی سایتێکێ دێریندا کە گرووپێک کاری لەسەر دەکەن، ھەر کەسە و بەپێی پسپٶری خۆی خوێندنەوە لەسەر پشکنراوکان دەکات. دێرین ناسی یارمەتیمان دەدات لە ڕێگەی شتە دۆزراوەکانەوە مێژوو و مەتریالە بە کار ھێنراوەکان و چۆنییەتی ئاو و ھەوا و چۆنییەتی ژیانی خەلکانی کۆن بناسین.

ڕیشەی دێرینەناسیشوێنەوارناسی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن، سیریاک ئانکۆنە یان چیریاکۆ پیتزیکۆلی- Cyriaque Ancône یان Ciriaco de' Pizzicolli - (١٣٩١–١٤٥٥)ی زایینی، وەک یەکەم دێرینەناس ناوی لێ دەبرێت کە پشکنینی لەسەر پەرستگەی دۆلفی یان نیکۆپۆلیسی دیپیر کردوە. دێرینەناسیشوێنەوارناسی وەکوو زانستێک یەکەم جار لە ساڵەکانی ١٨٨٠ی زائینی لە ئەورووپا پیناسە کراوە و ئەم ڕوانگەیە لە سەدەی ١٩یەم گەسەی سەندوە.

[[پۆل:دێرینەناسیشوێنەوارناسی| ]]