تار (ئامێر): جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

[[پەڕگە:Iranian tar.jpg|120px|وێنۆک|چەپ|تاری ئێرانی]]

'''تار''' [[ئامێری ژێدار|ئامێریکی ژێداری]] [[ئێران]]یەیە،<ref name="britannica">{{cite web|title=Tar {{!}} musical instrument|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/583250/tar|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=22ی تشرینی یەکەمی 2020|language=en}}</ref><ref name="Chamber"/> ، یەکێکی ترە لە خانەوادەی ئامێرە سیمدارەکان کە بە ڕیشەیەکی ئاسنین لێدەدرێت و جگە لە ئێران لەناوھەندێ لە وڵاتانی ئازەربایجان و [[ئەرمەنستان]]، [[تاجیکستان]] و [[گورجستان]]<ref name="britannica"/> ھەروەھا کوردستان بەکاردەھێنرێت بە تایەبت لە موزیکی فۆلکلۆردا.<ref name="Chamber">{{cite web|title=Iran Chamber Society: Music of Iran: Iranian Traditional Music Instruments|url=http://www.iranchamber.com/music/articles/iranian_music_instruments.php|website=www.iranchamber.com|accessdate=22ی تشرینی یەکەمی 2020}}</ref> پێشتر تاری ئێرانی پێنج سیمی ھەبوو بەڵام غوڵام حسەین دەروێش یاخود دەروێش خان سیمی شەشەمی بۆ زیاد کرد کە تائێستاش بەکاردەھێنرێت.

کاسەی تار زیاتر لە وردەو توێکڵی [[توو|داری تو]] دروست ئەکرێتدەکرێت و تا دارەکی کۆنتربێت دەگی سیمەکان خۆشتر دەبێت. پەردەکانیش لە ڕێخۆلەی مەڕ دەستەکەشی لە داری گوێزە.

شێوازی کاسەی تار لە دودوو دڵی پێکەو نوساو دەچێت لە پشتەوەیش لە کەسێکی دانیشتوو دەچێت. ئەم ئامێرە دەنگێکی عارفانەو گۆشەگیری ھەیە و ھەستی تەنیایی لە گەڵلەگەڵ خۆی دێنێت. لە ژەنینی ئەم ئامێرەدا ئێرانییەکان بە پلەی یەکەم دێن. تار لە ڕۆژگاری ئەمڕۆکەدا لە ناو ئۆرێکستراش بەکار دێت تامو چێژێکی تایبەت خۆی. لە ڕووی ئامێرەوە تارو سێتار لە گەڵلەگەڵ یەک نزیکن بەڵام شێوازی ژەنینیان جیاوازە. تار بە لە سەروە بۆ خوار لێ دەدرێ بەڵام سێتار لەسەر لە خوارەوە بۆسەربۆ سەر.

شیکاری شێوازەکەی کاسەکەی لە دوبەش پێکدێت (گەورەو بچووک) بەشە بچووکەکەی پێی دەوترێ «نەقارە» پێست دەدەن بەسەریداجسرەکەشی لە سەرپێستی تارەکە دادەنرێ. دەستەی تار درێژەو نزیکەی٤٥ تا ٥٠سانتیمەتر دەبێت لە لێوارەکانی ڕووی پێشەوەی دودوو ڕوکەشی ئێسقانییە بە دەوری دەستەکە چەندین پەردەیە. پەردەکان ژمارەیان ٢٨ پەردەیە و کۆتایی سەر دەستەکەیشی شوێنی کلیلەکان بۆ بەستن و کۆکی سیمەکان کە لە ھەر لایەکیان سێ کلیل ھەیە و ژمارەی سیمەکان شەش دانەیە و دوسیمی خوارەوەیان سپییە و یەک دەنگیان ھەیە دوسیمی تری ڕەنگ زەردەو یەک ھاودەنگن، سیمێکی تری سپی دەنگ ناسک (جواب) و دوایندوایین سیمی زەردی کەدەنگی گڕە (قرار).

نەصبی تار (کۆک) بەم شێوازە ئەگەر سیمە سپییە ھاودەنگەکان "دۆ" بێت سیمە زەردەکان "سۆڵ" و سیمە گڕەکان "دۆ" یان "ڕێ‌ڕێ".