مەلای جەباری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

فەتاح لە ساڵی ١٨٠٦ لە گوندی بانگۆڵ لەدایکبووە،لەدایکبووە. بە منداڵی خوێندنی لەلایلە لای مەلا ڕۆستەمی مەلای گوندەکەیان بووە. وا دەردەکەوێدەردەکەوێت لە مەڵبەندی خۆیدا تەنیا قورئانی خەتم کردبێکردبێت و، گوندەکەیان حوجرەی مەدرەسەی خوێندنی زانستەکانی ئیسلام و زمانی عەرەبی تێدا نەبووبێنەبووبێت. لەبەرئەوە دەوریبە فەقێیەتی دەڕواتە شاری [[کەرکووک]] و لە مزگەوتی نائیب ئۆغلی لەخەریکی کەرکووکخوێندنی ڕێزمانی عەرەبی و فیڤھی ئیسلامی خوێندووە،دەبێت، لە پاشاندا بۆ خوێندن چۆتە [[سلێمانی]] و لە دواییدا گەڕاوەتەوە کەرکووک، ئینجا ڕووی کردۆتەوە [[ھەولێر]] و [[ڕەواندز]] و [[شنۆ]] و، بۆ دواجار نیشتەجێی مەڵبەندی خۆی لە کەرکووک بووە.

لە ساڵی ١٨٣١دا باوکی کۆچی دوایی کردووە، ناچار بووە واز لە خوێندن بێنێ،بێنێت، یان ھیچ نەبێنەبێت پەلە بکات لە تەواوکردنی خوێندنی مەلایەتی، چونکە گومان لەوەدا نییە کە ئیجازەی مەلایەتی وەرگرتووە، ئیتر ناچار بووە خەریکی بەخێوکردنی ماڵ و منداڵ بێبێت.

لەبەرئەوەی مەلای جەباری لە بنەماڵەیەکی سەید و دەوڵەمەند بوو پەیوەندی لەگەڵ کاربەدەست و دەوڵەمەند و شێخە گەورەکانی ئەو سەردەمە ھەبوو، وەک (مەحموود پاشای جاف و شێخ عەبدولڕەحمانی خالیسی) و ھی دیکە. دەڵێن ئاشنایەتی لەگەڵ [[مەولەوی|مەولەویدا]] بووە، ئەمەیان ڕەنگە بەناوی خوێندەواری و شاعیرییەتییەوە بووبێبووبێت.

پەیوەندی دەرەبەگایەتی لە کۆمەڵگای کوردەواری عوسمانیدا ھەندێ تەنگوچەڵەمەی بۆ پەیدا کردووە، لەبەر ئەوە ناچار بووە دووجار سەر لە [[ئەستەمبوڵ]] بدات. جاری یەکەمیان لە ساڵی ١٨٤٢ دەچێتە ئەستەمبوڵ بۆ سەندنەوەی ھەندێ لەو موڵکانەی بنەماڵە و تیرەکانی ھاوسێیان داگیریان کردبوو. وا دەردەکەوێ مەلای جەباری لەم گەشتەیدا سەرکەوتوو بووە. جارێکی دیکەش لە ساڵی ١٨٤٦ دیسانەوە ڕوو دەکاتەوە ئەستەمبوڵ، ئەمجارەیان بۆ چارەسەرکردنی ئەو دوژمنایەتییەی کە لە نێوان جەباری و ھەماوەندان دا لە ناوەوە بوو، لەم گەشتەیدا تا پلەیەک سەردەکەوێ، چونکە دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمانی نێوانی ڵەگەڵلەگەڵ ھەماوەندان دا خۆش نەبوو، ئەمانە بزێو بوون و زیانیان بەدەسەڵاتیبە دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمانی دەگەیاند و ھەموو شتێک لە ناوچەی ئەواندا بەدڵی دەسەڵات نەدەکەوتەوە.

لە ماڵەوە کاروباری بنەماڵە و تیرەی جەباری بەدەست (سەید قادری کاکی)یەوە بووە، ھەندێ جار ناکۆکی دەکەوتە نێوانیانەوە و مەلا ناچار دەبوو بۆ ماوەیەک زویر ببێببێت و لە مەڵبەندی خۆی بار بکات، ھۆی ناخۆشی نێوان ئەم دوو برایە ھەندێکی دەگەڕێتەوە بۆ پەیوەندی نادۆستانەی مەلای جەباری و خێزانی سەید قادری کاکی کە ناوی ھاجەر خان بووە، گەیشتۆتە ڕادەیەک بەشیعربە شیعر ئەو ژنە ھەجوو بکات.

جگە لەوە ئەو ناخۆشییەی کە لە نێوان جەباری و ھەماوەندەکان بووە کاکی بەخەتاباربە خەتابار داناوە.