پلازما (فیزیک): جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ھێڵی ١٦:
*بواری دووه‌م كه‌به‌شی زۆری [[فیزیا]] ده‌گرێته‌وه‌ له‌ بۆشایی ئاسماندا كاری پێ ده‌كرێ وه‌ك یاساكانی [[وزە]] و چڕی، به‌ڵام بواری چڕی پلازما ده‌گۆرێ به‌ پێی بڕی [[وزە]] (پله‌ی گه‌رمی) كه‌ یاساكانی گێتی له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م بواره‌یه‌ چونكه‌ هه‌ندێك جۆری پلازما چڕیه‌كه‌ی پێورا و بینرا كه‌ زۆر كه‌مه‌ و ده‌گاته‌ ده‌ به‌رزكراو بۆ توانی سالب ده‌،له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ پلازمای كوارك و لیبتۆنی (quark-gluon plasmas) كه‌ له‌ بواری هێزی كێشكردنی گه‌وره‌ی په‌یدابوو له‌ بواری ئه‌لیكترۆموگناتیسی دایه‌ چرییه‌كه‌ی زۆر زۆره‌.
 
پلازمای كریستاڵی له‌ تاقیگه‌دا له‌ پله‌ی سفری كلڤن دایه‌ واته‌(-273oC) كه‌چی پلازمای گێتی (بۆشایی ئاسمان) له‌ پله‌ی گه‌رمی زیاتر له‌ (10^8 OK) دایه‌ تیشكی گێتی جۆرێكه‌ له‌ پلازما كه‌ تیشكه‌كه‌ی جیرۆسكۆبی یه‌ (كه‌ له‌ شێوه‌ی لولپێچدایه‌) ئه‌مئەم تیشكه‌تیشکە [[وزه‌وزە]]یه‌كییەکی زۆر گه‌وره‌یگەورەی هه‌یه‌ھەیە كه‌کە زۆر زیاتره‌زیاترە له‌لە وزه‌وزە ئه‌وئەو تیشكانه‌ىتیشکانەی كه‌له‌کەلە تاقیگه‌داتاقیگەدا له‌لایه‌نلەلایەن مرۆڤ دروست كراوه‌کراوە. پلازما دۆخێکی گواستراوەی ماددەیە، لەبەر ئەوە بواری کارەبایی و موگناتیسی کاری تێ دەکات وە سەرچاوەیەکی سەرەکی جۆرەھا تیشکە،لە زۆربەی بوارەکانی زانستیدا بەکار دێت .
پلازما دۆخێكی گواستراوه‌ی مادده‌یه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ بواری كاره‌بایی و موگناتیسی كاری تێ ده‌كات وه‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی جۆره‌ها تیشكه‌،له‌ زۆربه‌ی بواره‌كانی زانستیدا به‌كار دێت .
 
==سەرچاوەکان==