زمانی عەرەبی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''زمانی عەرەبی''' ({{بە عەرەبی|{{نووسەی عەرەبی|اللغة العربية}}}}) گەورەترین زمانەکانی گرووپی [[زمانە سامییەکان]]ە لە بارەیباری قسە پێکەرانەوە،قسەپێکەرانەوە و یەکێکە لە زمانە ھەرە بەربڵاوەکانی جیھان کە ٤٢٢ ملیۆن کەس قسەی پێ دەکات،<ref>{{Cite web|title=اللغة العربية|url=https://www.marefa.org/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9|access-date=2021-03-23|website=المعرفة|language=ar}}</ref> و قسەپێکەرانی بەربڵاون لەو ناوچەیەی کە پێی دەوتری ناوچەی [[ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست]] و [[باکووری ئەفریقا]]، لەگەڵ زۆرێک لە شوێنەکانی تری جیھان کە لە دەوروبەری ئەم وڵاتانەن وەکوو: [[ئێران]]، [[تورکیا]]، [[چاد]]، [[مالی]]، [[سینیگال]]، [[ئێرتریا]]. زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی ھەیە لە لای [[موسڵمان]]ان، چونکە زمانی [[قورئان]]ە، و زۆربەی زۆری خوداپەرستی لە ئاینی [[ئیسلام]]دا بەبێ زمانی عەرەبی ناکرێ{{ژێدەر پێویستە}}، ھەروەھا زمانی عەرەبی زمانێکی سەرەکیی بۆنەکانە لە چەند [[کڵێسا]]یەکی کریستیانی لە وڵاتە عەرەبییەکاندا. ھەروەھا زمانی عەرەبی زۆرێک لە کارە ئاینییەکان و بیرمەندییەکانی [[جوولەکەکان]]ی پێ نووسراوە لە [[سەدەکانی ناوەڕاست]]دا.

زمانی عەرەبی کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆییناڕاستەوخۆی ھەبووە لەسەر زۆرێک لە زمانەکانی وڵاتە ئیسلامییەکان، وەکوو [[تورکی]]، [[فارسی]]، [[زمانی ئوردوو]]، و [[ئەلبانی]] وزمانەو زمانە ئەفریقییەکان و زمانە ئەوروپییەکان وەکو [[فەڕەنسی]]، [[ئیسپانی]]، [[ئیتاڵی]]، و [[ئەڵمانی]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی فەرمی یان نافەرمی دەخوێندرێت لە وڵاتە ئیسلامییەکان و ئەفریقایەکانی دەوروبەری وڵاتە عەرەبییەکان.

عەرەبی زمانی فەرمییە لە ھەموو وڵاتە زۆربە عەرەبەکانعەرەبەکان، ھەروەھا زمانێکی فەرمییە لە وڵاتانی [[سێنیگال]]، [[مالی]]، [[چاد]]، [[ئێرتریا]]. ھەروەھا زمانی عەرەبی وەک یەکێیەکێک لە زمانە فەرمییەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان دانراوە.

زمانی عەرەبی ٢٨ پیتی نووسراو لە خۆ دەگرێ و ھەندێک لە زمانەوانانیش پێیان باشە یپتی ھەمزە (ء) زیاد بکرێ بۆ پیتەکانی زمانی عەرەبی وببێتە ٢٩ پیت. عەرەبی لە ڕاستەوە بۆ چەپ ئەنووسرێدەنووسرێ ھەربەشێوەیھەر بەشێوەی [[زمانی فارسی]] و [[زمانی عیبری]] وبەو پێچەوانەیبەپێچەوانەی زۆربەی زۆری زمانەکانی تری جیھان، ولەو

لە سەرەوەی پەڕە بۆ خوارەوە دەنووسرێ.<ref>لسان العرب. ابن المنظور. دار صادر. ١٩٨٠</ref>