سیاسەت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ڕستە بەناوبانگەکەی ساموێل گۆمپەرز «دۆستەکانت خەڵات بکە و دوژمنەکانت سزا بدە» باس لە دوو جۆر لە پێنج جۆرەکەی ھێز دەکات کە زانایانی دەروونناسیی کۆمەڵایەتی باسیان لێوە دەکەن، یاخود با بڵێین ھێزی ھاندەر incentive power (دەسەڵاتی خەڵاتکردن) و ھێزی خورتی coercive power (دەسەڵاتی سزادان). ھەرسێ ھێزەکەی تریش لەم دووانە ھەڵدەقوڵێن. ھێزی شەرعیانە، ھێزی پۆلیس یاخود ناوبژیوان، ئەو دەسەڵاتەیە کە بە تاکێک بەخشراوە و بەو پێیە دەتوانێ پێوەری ھەڵسوکەوتەکان بسەپێنێ. ھێزی شەرعیانە لە ھێزی خورتی دەچێ بەوەی کە ھەڵسوکەوتی نابەجێ بە غەرامە یاخود سزایەکی تر سزا دەدات. ھێزی ناوبژیوان ھێزێکە بەکە کەسانێکلەبەر دەبەخشرێچاکی، لەبەر چاکییاندەستکەوت، یاخود دەستکەوتەکانیانھەڵوێست، یاخودبە ھەڵوێستەکانیانکەسانێک دەبەخشرێت. تێرکردنی حەزی ھەستکردن بە وێکچوون لەگەڵ ناودارێک یا قارەمانێک ئەوە خەڵاتی ملکەچبوونە. ھێزی پسپۆڕ ھێزێکە لە خوێندن یا ئەزموونەوە سەرچاوەی گرتووە. زۆر جار جێبەجێکردنی ڕێنمایییەکانی ڕاھێنەرێکی بەئەزموون سەرکەوتنی لێ بەرھەمدێ وەک خەڵات لێ بەرھەم دێت. ھێزی پسپۆڕان بە بارودۆخەکانەوە بەندە، چونکە نەشتەگەرێکی مێشک ناتوانێ بۆرییەکانی ئاوی ماڵەکەت بۆ چاک بکاتەوە.