ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
== ھێزی ڕامیاری ==
ڕستە بەناوبانگەکەی ساموێل گۆمپەرز "«دۆستەکانت خەڵات بکە و دوژمنەکانت سزا بدە"» باس لە دوو جۆر لە پێنج جۆرەکەی ھێز دەکات کە زانایانی دەرونناسیدەروونناسیی کۆمەڵایەتی باسیان لێوە دەکەن، یاخود با بڵێنبڵێین ھێزی ھاندەر incentive power (دەسەڵاتی خەڵاتکردن) و ھێزی خورتی coercive power (دەسەڵاتی سزادان). ھەرسێ ھێزەکەی تریش لەم دووانە ھەڵدەقوڵێن. ھێزی شەرعیانە، ھێزی پۆلیس یاخود ناوبژیوان، ئەو دەسەڵاتەیە کە بە تاکێک بەخشراوە و بەو پێیە دەتوانێ پێوەری ھەڵسوکەوتەکان بسەپێنێ. ھێزی شەرعیانە لە ھێزی خورتی دەچێ بەوەی کە ھەڵسوکەوتی نابەجێ بە غەرامە یاخود سزایەکی تر سزا دەدات. ھێزی ناوبژیوان ھێزێکە بە کەسانێک دەبەخشرێ لەبەر چاکییان یاخود دەستکەوتەکانیان یاخود ھەڵوێستەکانیان. تێرکردنی حەزی ھەستکردن بە وێکچوون لەگەڵ ناودارێک یا قارەمانێک ئەوە خەڵاتی ملکەچبوونە. ھێزی پسپۆڕ ھێزێکە لە خوێندن یا ئەزموونەوە سەرچاوەی گرتووە. زۆر جار جێبەجێکردنی ڕێنمایییەکانی ڕاھێنەرێکی بەئەزموون سەرکەوتنی لێ بەرھەمدێ وەک خەڵات. ھێزی پسپۆڕان بە بارودۆخەکانەوە بەندە، چونکە نەشتەگەرێکی مێشک ناتوانێ بۆرییەکانی ئاوی ماڵەکەت بۆ چاک بکاتەوە.
ھێزی شەرعیانە، ھێزی پۆلیس یاخود ناوبژیوان، ئەو دەسەڵاتەیە کە بە تاکێک بەخشراوە و بەو پێیە دەتوانێ پێوەری ھەڵس و کەوتەکان بسەپێنێ. ھێزی شەرعیانە لە ھێزی خورتی ئەچێ بەوەی کە ھەڵس و کەوتی نابەجێ بە غەرامە یاخود سزایەکی تر سزا دەدات.
ھێزی ناوبژیوان، ھێزێکە بە کەسانێک دەبەخشرێ لەبەر چاکییان یاخود دەستکەوتەکانیان یاخود ھەڵوێستەکانیان. تێرکدرنی حەزی ھەستکردن بە وێکچوون لەگەڵ ناودارێک یا قارەمانێک ئەوە خەڵاتی ملکەچبوونە.
ھێزی پسپۆر، ھێزێکە لە خوێندن یا ئەزموونە سەرچاوەی گرتووە. زۆر جار جێبەجێکردنی رێنماییەکانی راھێنەریچکی بەئەزموون سەرکەوتنی لێ بەرھەمدێ وەک خەڵات. ھێزسپۆران بە بارودۆخەکانەوە بەندە، چونکە نەشتەگەرێکی مێشک ناتوانێ بۆڕیەکانی ئاوی ماڵەکەت بۆ چاک بکاتەوە.
== دەسەڵات و شەرعیەت ==
|
