دەنگدان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''دەنگدان''' بریتییە لە شێوازێک کە کۆمەڵەیەک پێی ھەڵدەستێت بە مەبەستی ھەڵبژاردنی بریارێک یان دەربڕینی بۆچوونێک لە دوای چەندەھا گفتوگۆ، مشتومڕ و، بانگەشەی ھەڵبژاردن. بەپێی دیموکراسی، کەسەکان بە دەنگدان دادەنرێن بۆ شوێن و پلە بەرزەکان. دانیشتووانی ناوچەیەک کە نوێنەرایەتی دەکرێن لەلایەن کەسێکی ھەلبژێردراوی فەرمییەوە بە "«دەنگدەر"» ناودەبرێن و کەسە پالێوراوەکەش بە "«پاڵێوراو - نوێنەر"». چەندەھا سیستەمی جیاواز ھەیە بۆ کۆکردنەوە و ھەژمارکردنی دەنگەکان.

لە دیموکراسیدا، حکوومەت لەڕێی دەنگدان لە ھەڵبژاردنێکدا بنیات دەنرێت: شێوازێک کە ھاوڵاتییانھاووڵاتییان یەکێک ھەڵدەبژێرن لە نێوان کۆمەڵێک کەسدا بە مەبەستی فەرمانڕەواییکردن.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.uk/browse/citizenship/voting|title=Voting -– GOV.UK|website=www.gov.uk|language=en|access-date=٢٠١٨-٠٦-٠٩}}</ref> لە دیموکراسییەکی نوێنەریدا، ھاووڵاتییان ھەڵدەستن بە دەنگدان و دەستنیشانکردنی نوێنەرەکان لە حکوومەتدا. لە دیموکراسیی ڕاستەوخۆدا، دەنگدان ڕێگایەکە کە دانیشتووان بە ڕاستەوخۆ بڕیار دەدەن و دەتوانن ڕەشنووسەکان بگۆڕنە سەر یاسا.

دەنگدان لە وێستگەی (یەکەی) دەنگدان بەڕێوە دەچێت. کردەی دەنگدان لە ھەندێک وڵات خۆویستانەیە و لە ھەندێک وڵاتی وەک ئوستراڵیا ناچارییە.

ھەر کاتێک کۆمەڵێک کەس ڕێک نەکەوتن و ھاوڕا نەبوون لە بڕیاردان لەسەر بابەتێک، دەنگدان یەکێکە لە شێوازە ھەرە باو و بەربڵاوەکان بۆ یەکلاییکردنەوەی بڕیارێک بە شێوازێکی ئاشتییانە و بێ توندوتیژی. زۆرجار مافی دەنگدان سنووردار کراوە بۆ چەند کەسێکی دیاریکراو. ئەندامانی کۆمەڵگە، ئەندامانی یانەیەکی دیاریکراو یان پشکداری کۆمپانیایەک دەتوانن فەرمانبەرانیان ھەڵبژێرن و دەستکاریی یاسا بکەن یان هیھی نوێ دابڕێژن، بەڵام کەسانی دەرەوەی ڕێکخراوەکە مافی ئەم دەنگدانەیان نییە.

باوترین ڕێگە بۆ دەنگدان شێوازی پێشنیاری کاغەزییە کە دەنگدەران ھەڵدەستن بە ھەڵبژاردنی ئەو کەسەی پێیان باشە و لەگەڵیاندا دەگونجێت. ئەمەش لە ڕێگەی لایەنگری و دەستنیشان کردنیدەستنیشانکردنی ئەو کەسە یان حیزبە پاڵێوراوەی لە ڕیزبەندیی پێشنیارەکە ناوی ھاتووە، یان دەنگدەر ناوی پاڵێوراوەکە دەنووسێت ئەگەر ناوەکە نەھاتبوو.