تارمایی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

مووەتەکەمۆتەکە لە فۆلکلۆردا تارمایییەکە وەک سرووش یان ڕوحی مردووێک یان ئاژەڵێک کە دەتوانێت بۆ زیندووەکان دەربکەوێت. تارمایییەکان بە شێوەیەکی فراوان جیاوازن زۆرجاران نادیارن و بەرجەستەکراون بۆ شێوەیەکی ترسناک، ھەندێک جاریش بە دەگمەن خۆیان نمایش دەکەن لە شێوەی ڕاستەقینە بۆ زیندوان. ھەروەھا ھەوڵدان بۆ پەیوەندیکردن بە ڕوحی کەسێکی کۆچکردووەوە بە نیکرۆمانسی ناسراوە، یان لە ڕۆحییەتدا وەک پەرستگایەک دانراوە.<ref>{{Cite book|last=Cohen|first=Daniel|url=https://books.google.com/books/about/The_Encyclopedia_of_Ghosts.html?id=5lcMRQryEQMC|title=The Encyclopedia of Ghosts|date=1984|publisher=Dodd, Mead|isbn=978-0-396-08308-5|language=en}}</ref> دەستەواژەکانی تر کە پەیوەندیان ھەیە بە مووەتەکەمۆتەکە بریتین لە: خەمبارکردن، فانتۆم، پۆلتەرگیست، سێبەر، سپێکتەر، ڕوح، سپەق، شۆخ، شپرزەیی، شەیتان و غوول.

مووەتەکەمۆتەکە لە بوارەکانی باوەڕ بوون بە بوونی ژیانێکی پاشەکەوت و دەرکەوتەکانی ڕوحی مردووان بەربڵاوە، کە دەگەڕێتەوە بۆ ئەنیمیزم یان باپیرانپەرستی لە کەلتووری پێش خوێندەواریدا. ھەندێک لە کردارە ئایینییەکان و مەراسیمی پرسە و ھەڵچوون و ھەندێک کرداری ڕوحییەتی و سیحری نەریتییدا ھەیە، بە تایبەتی بۆ پشوودانی ڕوحی مردووان داڕێژراون.<ref>{{Cite book|last=Bunge|first=Mario|url=https://books.google.com/books/about/Philosophy_of_Science.html?id=oX84XOf-T68C|title=Philosophy of Science: From Problem to Theory|date=1998|publisher=Transaction Publishers|isbn=978-1-4128-2423-1|language=en}}</ref> تارمایییەکان بە گشتی بە گەوھەری تاکەکەسی و وەک مرۆڤ وەسف دەکرێن، ھەرچەندە چیرۆکەکانی سوپای تارمایی و تارمایی گیانلەبەران و مرۆڤیش دەگێڕدرێنەوە. ئەوان باوەڕیان وایە کە شوێنەکان، بابەتەکان یان ئەو کەسانەی کە لە ژیاندا پەیوەندییان پێوەبوو لە خۆ دەگرن. بەپێی توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠٠٩ی سەنتەری لێکۆڵینەوەی پیو، ١٨٪ ی ئەمریکییەکان دەڵێن تارمایییەکیان بینیوە.<ref>{{Cite web|title=18% of Americans say they've seen a ghost|url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2015/10/30/18-of-americans-say-theyve-seen-a-ghost/|access-date=2021-10-23|website=Pew Research Center|language=en-US}}</ref>