ھیندستان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
[وەشانی تاوتوێکراو] | [وەشانی تاوتوێکراو] |
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو |
Adding 2 books for ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون (20211014sim)) #IABot (v2.0.8.2) (GreenC bot |
||
ھێڵی ٢٨٤:
== سیاسەت و حکوومەت ==
=== سیاسەت ===
{{multiple image|perrow=1|total_width=220|image_style=border:none;|align=right|image1=Rajagopal speaking to 25,000 people, Janadesh 2007, India.jpg|caption1=بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان بەشێکی لە مێژینەن لە پڕۆسەی دیموکراسی لە ھیندستان. وێنەی ئامادەبوونی ٢٥٬٠٠٠ کەسی بێ زەوی لە ویلایەتی مادیا پرادیش. ئامادەبووەکان گوێ لە ڕاجاگۆپال پی ڤی دەگرن ئەمەش پێش ئەوەی ٣٥٠ کیلۆمەتر ببڕن بۆ دەربڕینی ناڕەزایییەکان لە گوالیۆر بەرەو نیودەلھی لەپێناو داواکارییەکانیان لە پڕۆسەی چاکسازیکردن لە زەوی.<ref name="Johnston2019">{{Citation |last=Johnston |first=Hank |title=Social Movements, Nonviolent Resistance, and the State |url=https://books.google.com/books?id=hSiFDwAAQBAJ&pg=PT83 |page=83 |year=2019 |publisher=[[Routledge]] |isbn=978-0-429-88566-2 |access-date=٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢١ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20201219151559/https://books.google.com/books?id=hSiFDwAAQBAJ&pg=PT83}}</ref>|direction=|alt1=}}ھیندستان بە گەورەترین وڵاتی [[دیموکراسی]] دادەنرێت لەڕووی دانیشتووانەوە.{{sfn|United Nations Population Division}} ھیند وڵاتێکی خاوەن پەرلەمانی کۆماریی و فرە حیزبە،{{sfn|Burnell|Calvert|1999|p=١٢٥}} ھەشت حیزبی گەورەیە لە ئاستی وڵاتدا، لە ناو ئەو حیزبانەش پارتی کۆنگرێسی نیشتماننی و پارتی جەنەتا بھاراتیا (بی جەی پی) ھەن، ھاوکات نزیکەی ٤٠ حیزبی لۆکاڵی و ناوچەیی ھەن. پارتی کۆنگرێس وەک حیزبێکی چەپی ناوەڕاست ھەژمار دەکرێت لەناو کەلتووری ھیندا،<ref>{{Cite journal |last=Saez |first=Lawrence |last2=Sinha |first2=Aseema |year=2010 |title=Political cycles, political institutions and public expenditure in India, 1980–2000 |url=https://archive.org/details/sim_british-journal-of-political-science_2010-01_40_1/page/91 |journal=[[British Journal of Political Science]] |volume=40 |issue=1 |pages=91–113 |doi=10.1017/s0007123409990226 |s2cid=154767259}}</ref> لەبەرامبەردا پارتی بی جەی پی وەک پارتێکی ڕاستڕەو دادەنرێت.{{sfn|Malik|Singh|1992|pp=318–336}}{{sfn|BBC|2012}}{{sfn|Banerjee|2005|p=٣١١٨}} ھەر لەدوای سەربەخۆی بوونی ھیندستان لە دەیەی پەنجاکانی سەدەی بیستەم و لەدوای ھەشتاکانەوە ئەوا حیزبی کۆنگرێس وەک حیزبی سەرەکی لە ھیندستان بەدەسەڵات و خاوەن زۆرینەی پەرلەمان بوو. لەگەڵ ئەوەشدا، چەندین جار بەناچاری حکوومەتی ھاوبەشی دروست کردووە لەگەڵ پارتی بی جەی پی،{{sfn|Sarkar|2007|p=٨٤}} ھەروەھا لەگەڵ حیزبە ناوچەیییەکانی دیکەشدا و حکوومەتێکی ھاوپەیمانیان سازداوە.{{sfn|Chander|2004|p=١١٧}}
{{multiple image|perrow=1|total_width=220|image_style=border:none;|align=left|image1=Barack Obama at Parliament of India in New Delhi addressing Joint session of both houses 2010.jpg|caption1=ئامادەبوونی [[باراک ئۆباما]]، سەرۆککۆماری ئەمریکا لە ناو پەرلەمانی ھیندستان، تشرینی دووەمی ٢٠١٠.}}
لە سێ ھەڵبژاردنی گشتیی کۆماری ھیندا، لە ساڵانی ١٩٥١، ١٩٥٧ ھەروەھا ١٩٦٢ حیزبی کۆنگرێس بە سەرکردایەتی [[جەواھرلەعل نەھرۆ]] بەئاسانی سەرکەوتنی گەورەی بەدەست ھێنا. لەدوای مردنی نەھرۆ، لە ساڵی ١٩٦٤ لال بھادور شاستری بووە سەرۆک وەزیرانی ھیند؛ بەڵام ئەوەیان زۆری نەخایاند بەھۆی مردنە کتوپڕەکەی شاستری لە ساڵی ١٩٦٦. دواتر، کچەکەی نەھرۆ واتە [[ئیندریا گاندی|ئیندریا غاندی]] ڕێبەرایەتی پارتەکەی کرد بۆ بردنەوە لە ھەڵبژاردنەکانی ١٩٦٧ و ١٩٧١. لەسەردەمی ئیندریا، ھیندستان کەوتە قۆناغی باری لەناکاو، کە لە ئەنجامدا ئیندریا دەستی لەکارکێشایەوە. لە ئەنجامدا، پارتی ئۆپۆزسیۆن واتە جاناتا پارتی بۆ ماوەی دوو ساڵ لە ھیند ھاتنە سەر دەسەڵات، دواتر لە ساڵی ١٩٨٠ جارێکی دیکە پارتی کۆنگرێس دەسەڵاتی گرتەوە دەست بەبوونەوە سەرۆکوەزیرانی ئیندریا غاندی. دواتر لە ساڵی ١٩٨٤، ئیندریا تیرۆر کرا و حیزبەکەش ڕاجیڤ غاندی ھێنایە شوێنی کە کوڕی ئیندریا بوو، بۆ ساڵی دواتر ڕاجیڤ و حیزبەکەی بوونە براوەی ھەڵبژاردنەکان. لە ساڵی ١٩٨٩، جارێکی دیکە پارتی کۆنگرێس دەسەڵاتی لێ وەرگیرایەوە ئەوەش کاتێک بوو ھاوپەیمانییەتی بەرەی نیشتمانی بەڕێبوەبەرایەتی پارتی جەناتا دال و بەرەی چەپ توانیان ھەڵبژاردنەکان ببەنەوە، بەڵام ئەم حکوومەتەش زۆر کورت بوو و تەنیا دوو ساڵی خایاند.{{sfn|Bhambhri|1992|pp=١١٨, ١٤٣}} دوابەدوای ئەوە، لە ساڵی ١٩٩١ ھەڵبژاردن ئەنجام درایەوە، ئەمجارەیان ھیچ حیزب و کۆمەڵەیەک بەتەنیا نەبوونە خاوەنی زۆرینە. حیزبی کۆنگرێس وەک تاکە حیزبێک کە زۆرترین دەنگی بەدەستھێنا بوو ئەوا توانی حکوومەتێکی کەمینە پێکبھێنێت بە سەرکردایەتی پی ڤی نارسیمھا ڕاو.<ref>{{Cite news |url=http://www.hindu.com/2004/12/24/stories/2004122408870100.htm |title=Narasimha Rao Passes Away |date=24 December 2004 |work=[[The Hindu]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20090213181659/http://www.hindu.com/2004/12/24/stories/2004122408870100.htm |archive-date=13 February 2009 |access-date=2 November 2008 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041230182813/http://www.hindu.com/2004/12/24/stories/2004122408870100.htm |date=٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٤ }}</ref>
ھێڵی ٥٥٧:
* {{Citation |last=Gledhill |first=A. |title=The Republic of India: The Development of its Laws and Constitution |url=https://books.google.com/books?id=cHAjPQAACAAJ |year=1970 |publisher=[[Greenwood Publishing Group|Greenwood]] |isbn=978-0-8371-2813-9 |access-date=21 July 2011}}
* {{Cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-18352532 |title=Narendra Modi makes his move |last=Halarnkar |first=Samar |date=13 June 2012 |work=[[BBC News]] |quote=The right-wing Hindu nationalist Bharatiya Janata Party (BJP), India's primary opposition party |ref={{harvid|BBC|2012}}}}
* {{Cite journal |last=Malik |first=Yogendra K. |last2=Singh |first2=V. B. |date=April 1992 |title=Bharatiya Janata Party: An Alternative to the Congress (I)? |url=https://archive.org/details/sim_asian-survey_1992-04_32_4/page/318 |journal=[[Asian Survey]] |volume=32 |issue=4 |pages=318–336 |doi=10.2307/2645149 |jstor=2645149}}
* {{Citation |last=Mathew |first=K. M. |title=Manorama Yearbook |url=https://books.google.com/books?id=jDaLQwAACAAJ |year=2003 |publisher=[[Malayala Manorama]] |isbn=978-81-900461-8-3 |access-date=21 July 2011}}
* {{Citation |title=National Symbols |url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols |work=Know India |archive-url=https://web.archive.org/web/20210418054958/https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols |publisher=[[National Informatics Centre]], [[Government of India]] |ref={{sfnRef|National Informatics Centre|2005}} |access-date=18 April 2021 |archive-date=18 April 2021 |url-status=live}}
|