زۆر خواردنەوە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دەربازدانی ١ سەرچاوە و تاگکردنی ٠ بە مردوو) #IABot (v2.0.8.1
Adding 1 book for ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون (20211014sim)) #IABot (v2.0.8.2) (GreenC bot
ھێڵی ٥:
زۆر خواردنەوە شێوازێکی خواردنەوەیە کە لە چەند وڵاتێکی جیھاندا بڵاوە، تا ڕادەیەک لەگەڵ [[خواردنەوەی کۆمەڵایەتی]]دا تێکەڵ دەبێت چونکە زیاتر بە گرووپ دەکرێت. بەڵام ڕێژەی ژەھراویبوونەکە لە نێوان کەلتورە جیاوازەکانی کە ئەم کردارە ئەنجام دەدەن ئەوا جیاوازە. مەستی زۆر خواردنەوە بە چەند کاتژمێرێک دەستپێدەکات، چەند ڕۆژێک دەمێنێتەوە، یاخود ئەگەر ماوەی زۆر خواردنەوەکە زییەتری خایاند، دەکرێت تەنانەت چەند ھەفتەیەک بمێنێتەوە. بەھۆی کاریگەرییە درێژخایەنەکانی خراپ بەکارھێنانی کحول، زۆر خواردنەوە بە کێشەیەکی [[تەندروستی گشتی]] دادەنرێت.<ref name="Mathurin-2009">{{Cite journal|last1=Mathurin|first1=P.|last2=Deltenre|first2=P.|date=May 2009|title=Effect of binge drinking on the liver: an alarming public health issue?|journal=Gut|volume=58|issue=5|pages=613–7|doi=10.1136/gut.2007.145573|pmid=19174416|s2cid=43370272}}</ref>
 
زۆر خوادنەوە زیاتر لە ڕەگەزی [[نێر]] دا بڵاوە، لە تەمەنی ھەرزەکاری و گەنجێتیدا. زۆر خوادنەوەی بەردەوام دەبێتە ھۆی کاریگەری خراپ لەسەر [[مێشک]] و دەمارەکان، [[دڵ]] و بۆرییەکانی خوێن، [[کۆئەندامی ھەرس|سیستەمی ھەرس]]، [[خوێن]]، [[پارێزراوی (پزیشکی)|سیستەمی بەرگری]]، [[ماسوولکە]] و [[ئێسک]]ەکان ھەروەھا مەترسی [[پەشێویی دەروونی|نەخۆشییە دەروونییەکانی]] بەھۆی بەکارھێنانی کحولەوە دروست دەبن زیاد دەکات.<ref name="Standridge-2004">{{Cite journal|last1=Standridge|first1=JB.|last2=Zylstra|first2=RG.|last3=Adams|first3=SM.|date=Jul 2004|title=Alcohol consumption: an overview of benefits and risks.|url=https://archive.org/details/sim_southern-medical-journal_2004-07_97_7/page/664|journal=South Med J|volume=97|issue=7|pages=664–72|doi=10.1097/00007611-200407000-00012|pmid=15301124|s2cid=26801239}}</ref><ref name="Kuntsche-2004">{{Cite journal|last1=Kuntsche|first1=E.|last2=Rehm|first2=J.|last3=Gmel|first3=G.|date=Jul 2004|title=Characteristics of binge drinkers in Europe.|journal=Soc Sci Med|volume=59|issue=1|pages=113–27|doi=10.1016/j.socscimed.2003.10.009|pmid=15087148}}</ref> پێداچونەوەیەکی ئادابی [[ویلایەتە یەکگرتووەکان]] دەری دەخات کە یەک لەسەر سێی ھەرزەکارەکان زۆر دەخۆنەوە، و ٦٪ یان دەگەنە ڕادەی ھەبوونی نەخۆشی بەکارھێنانی کحوول.<ref name="Clark-2002">{{Cite journal|last1=Clark|first1=DB.|last2=Bukstein|first2=O.|last3=Cornelius|first3=J.|year=2002|title=Alcohol use disorders in adolescents: epidemiology, diagnosis, psychosocial interventions, and pharmacological treatment.|journal=Paediatr Drugs|volume=4|issue=8|pages=493–502|doi=10.2165/00128072-200204080-00002|pmid=12126453|s2cid=30900197}}</ref> بە نزیککراوەیی ١ لە ٢٥ ی ژنان زۆر دەخۆنەوە لە کاتی دووگیانیدا، کە ئەمە دەکرێت ببێتە ھۆی کۆنیشانی کحولی لە کۆرپەلەدا ھەروەھا نەخۆشییەکانی شەبەنگی کحولی لە کۆرپەلەدا.<ref name="Floyd-2005">{{Cite journal|last1=Floyd|first1=RL.|last2=O'Connor|first2=MJ.|last3=Sokol|first3=RJ.|last4=Bertrand|first4=J.|last5=Cordero|first5=JF.|date=Nov 2005|title=Recognition and prevention of fetal alcohol syndrome|journal=Obstet Gynecol|volume=106|issue=5 Pt 1|pages=1059–64|citeseerx=10.1.1.537.7292|doi=10.1097/01.AOG.0000181822.91205.6f|pmid=16260526}}</ref> زۆر خواردنەوە لە ھەرزەکاریدا پەیوەندی بە کارەساتەکانی ڕێگاوبان و کارەساتەکانی دیکەوە ھەیە، ڕەوشتی توند و تیژ و ھەروەھا [[خۆکوژی|خۆکوشتن]]. تا منداڵێک یان ھەرزەکارێک زیاتر زۆر خواردنەوە بکات و منداڵتر بێت ئەگەری ئەوە زیاترە کە توشی نەخۆشی بەکارھێنانی کحول ببێت وەک ئالودەبوون. ژمارەیەکی زۆری ئەو ھەرزەکارانەی زۆر دەخۆنەوە بە ھەمان شێوە ئەو ماددانە بەکار دەھێنن کە کاریگەری لە [[دەروون]] دەکات.<ref name="Stolle-20092">Compare: {{Cite journal|last1=Stolle|first1=M.|last2=Sack|first2=PM.|last3=Thomasius|first3=R.|date=May 2009|title=Binge drinking in childhood and adolescence: epidemiology, consequences, and interventions|journal=Dtsch Arztebl Int|volume=106|issue=19|pages=323–8|doi=10.3238/arztebl.2009.0323|pmc=2689602|pmid=19547732|quote=Excessive episodic consumption of alcohol is usually referred to these days as 'binge drinking.'}}</ref>
 
خواردنەوەی زۆر زوو زوو دەبێتە ھۆی زیان گەیاندن بە [[مێشک]] خێراتر و خراپتر لە خواردنەوە بۆ ماوەیەکی زۆر (خووگرتن بە کحول). ھێرشە ژەھراوییەکان بۆ سەر مێشک بەھۆی ڕێژەی زۆری مادەی گلوتامەیتەوەیە کە لە دوای تەواوبوونی کاریگەری زۆر خواردنەوەکە دەرژێنرێت و مێشک لە ڕادەبەدەر دەوروژێنێت. ئەمە دەبێتە ھۆی ژەھرەوروژاندن، کە دەبێتە ھۆی زیان بۆ [[دەمارەخانە]] یان مردنیان.<ref name="pmid 19155229">{{cite journal|vauthors=Ward RJ, Lallemand F, de Witte P|year=2009|title=Biochemical and neurotransmitter changes implicated in alcohol-induced brain damage in chronic or 'binge drinking' alcohol abuse|journal=Alcohol Alcohol.|volume=44|issue=2|pages=128–35|citeseerx=10.1.1.695.779|doi=10.1093/alcalc/agn100|pmid=19155229}}</ref> ھەر جارێکی زۆر خواردنەوە ڕاستەوخۆ زیان بە مێشک دەگەیەنێت، دووبارەبوونەوەی دەبێتە ھۆی کەڵەکەبوونی زیانەکە. مێشی ھەرزەکاران کە لە گەشەکردندایە زیاتر ھەستارە بۆ کاریگەرییە ژەھراوییەکانی زۆر خواردنەوە، لەگەڵ ھەندێک نیشانەی زیانی مێشک بە خواردنەوەی زیاتر لە ١٠ بوو ١١ خواردنەوە یەک یان دووجار لە مانگێکدا.<ref name="tdmcibd">{{cite web|author=Michelle Trudeau|date=January 25, 2010|title=Teen Drinking May Cause Irreversible Brain Damage|url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=122765890|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20171020095311/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=122765890|archive-date=October 20, 2017|publisher=National Public Radio|location=USA}}</ref> لەگەل وەستاندنی خوادنەوە بۆ ماوەیەکی درێژ، خانەکانی مێشک دروست دەبنەوە و دەکرێت زیانەکان پێچەوانە ببنەوە.<ref name="pmid 19410598">{{cite journal|vauthors=Crews FT, Boettiger CA|date=September 2009|title=Impulsivity, frontal lobes and risk for addiction|journal=Pharmacol. Biochem. Behav.|volume=93|issue=3|pages=237–47|doi=10.1016/j.pbb.2009.04.018|pmc=2730661|pmid=19410598}}</ref><ref>{{Cite web|last=Heingartner|first=Douglas|date=2020-09-25|title=New study shows that binge drinking – even once – can do serious harm to your brain|url=https://www.psychnewsdaily.com/even-a-single-incident-of-binge-drinking-can-harm-the-brain/|access-date=2021-02-17|website=PsychNewsDaily|language=en-US}}</ref>