شارستانیەتی ئیلام: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە باڵای دەسەڵاتی دا شارستانیەتی ئیلام توانی تەنانەت بەشی گرنگی نێوان ڕودان زاڵ بکات، بەڵام سنووری دەسەڵاتی ناوەندی ئیلام لە هەموو خاکی ڕۆژهەڵاتی کوردستان درێژ نەبووەوە. پاشایەتی هاوپەیمانییەک بوو کە خێڵ و هۆزەکانی ناوچەکەی لە خۆوە دەگیرسێنێت، بەڵام تێکەڵبوونێکی لەو شێوەیە ناتوانێت مانای ئیمپراتۆریەت بێت هەر کات ئیلامییەکان دەسەڵاتیان هەبووبێت، ڕۆڵێکی گرنگیان لە ململانێ سیاسییەکانی نێوان ڕودان و تەنانەت فەرمانبەچەند بەشێکی ئەو خاکەدا هەبووە، تەنانەت لە ماوەیەکی کەمدا. نێوان ڕودان لە دەوروبەری ساڵی ١٩٠٠ی پ.ز بە دیل گرتنی دەوڵەتی سۆمەرییان بە یەکجاری لە دیمەنی مێژوو دەرکرد. بە گشتی لەگەڵ ئەوەشدا زیاتر لەژێر کاریگەری و ڕێزو ستایشی خێڵەکانی سامی و سۆمەری نێوان ڕوداندا بوون.

 

== لەناوبردن شارستانیەتی ئیلام ==

ساڵی ٦٤٠ پ.ز ئاشوور بانیپاڵ پاشای بەدەسەڵات و بەتوانای ئاشوورییەکان، ئیلامی گرت و خەڵکی ئیلامی کوشت و حکوومەتی ئیلامی لەناوبرد. پاش هەزاران ساڵ لە بەرخۆدانی هۆزە بەهێزەکانی وەک سۆمەرییەکان، ئەکەدییەکان، بابلییەکان و ئاشوورییەکان، شارستانیەتی لەمێژینەی ئیلام لە ئاشوورییە دوژمنەکەی تووشی شکست هات و لە ڕوخساری رۆژدا ون بوو دەستنووسەکانی ئاشوور بانیپاڵ له سەر شەڕ و وێرانکارییه کانی ئیلام دەڵێت:<ref>{{Cite web|date=2007-03-11|title=تقدیم به جویندگان راه حق|url=https://web.archive.org/web/20070311053850/http://mohammadforjesus.org/banipal/jozavat/iran.htm|access-date=2021-08-01|website=web.archive.org}}</ref>