زنجیرەچیای پامیر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «جبال بامير»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک وەرگێڕی ناوەڕۆکی ٢
 
No edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ١:
{{داتابۆکس}}
{{Infobox mountain}}
چیاکانیزنجیرەچیاکانی پامیەرپامیر (ئۆردۆ:) زنجیرەچیایەکە دەکەوێتە ناوەڕاستی کیشوەری ئاسیاوە، کە دەورەدراوە بە زنجیرە چیایە بەرزەکانی شاخەکانی هیندوکوش،هیندوکوش و کون لوون،لوون و جیسار ئەلی و تیانشان. کە بە دیاریکراوی دەکەوێتە باشوری ڕۆژهەڵاتی دووری کۆماری کازاخستان، تەختەیدامێنە دەشتاییەکانی پامیر لە لایەن کۆمارییەکانی تاجیکستان و قرغیزستانەوە هاوبەشە و بە درێژای گرنگدرێژایی بەرەو باکوری ڕۆژئاوای کۆماری گەلی چین و لە بەشی دووری باکوری ڕۆژهەڵاتی ئەفغانستان دربەرەو شمالباکوور بادەڕوا، درهلەبەشی فارگانا،باشووری و در جنوب با دره Zorkol وادیزۆرکۆڵ و خان،دۆڵی افغانستان،خان دره کاشگر و دره کاشگر و دره ی سمرند، در شمال به سوی جنوب، دور تا دور تا دوری در 400 کیلو متر در 225 کیلو متر درمقاومت با 225 کیلو متر در شمال به جنوب، با 1000 متر در 2000 متر در شمال به جنوب، با 10000 متر در شمال به جنوب.هەیە،چیاکانی 8400ئەم کیلۆمەترزنجیرەیە دوو،بەرزن بە تێکڕای بەرزی لە نێوان 4000٤٠٠٠ بۆ 5000٥٠٠٠ مەتر لە ئاستی دەریاڕووی دەریاوە. [2
 
== بەرزی و نزمی ==
ناوچەی پامیریپامیر دەکرێت دابەش بکرێت لە نێوان:
 
بەشێکی# بەشی ڕۆژهەڵاتی تا ڕادەیەک تەختە، لەسەرەوە زنجیرەیەک لە لوتکە وهەیە گومرگەکانکە لەبەرزیان بەرزاییدەگاتە 7127٧١٢٧ م لە (لوتکەی لینین بەرز دەبێتەوە به بلندای ۷۴۹۵ م بالای ستالین (یا سران کومونیسم) به سال ۷۵۴۶ م که به سران مستغ اتا که سرسلسله سری سری ساریکول را به سر می برد، می چرند، و بلندترینچیای پیکستالین هایبە فلات پامیر، سران کاشغرتاگبەرزی (۷۷۱۹ م٧٤٩٥م).
 
ب# کەرتیبەشی ڕۆژئاوا: بەهۆی لافاوەوە کە بۆ چەندین دۆڵ و قەراغێکیقەراغی زۆر قوڵ پێک هاتووە، کە زۆربەی کات بە بدخشان ناسراوە و لێوارییەکانی ئێرە ڕووبە لە سلایدتیژی و لێشاوی ڕوو لە ژێر زەوی دەکەن کە ئاوەڕۆی ڕووباریان گرتوە و بووە هۆی دروستبوونی دەریاچەی گرنگ و دانانی گوندە بچووکەکانبچووکەکان، پامیریپامیر ڕووباری سەهۆڵی گرنگی ڤیدچنکۆڤیدچنکۆی هەتە (بە درێژی 77٧٧ کیلۆمەتر و پانی 4کم با ۷۰۰۰ متر تا ۲۹۰۰ متر در طول ۲۴۸ متر در سال (در طول ۳۰۰km در طول ۳۰۰km یا در طول اسکی یدک) به طول ۷٫۰ متر به ۲۹۰۰ متر میرسد، بهمرا با ۱۰۸۵ تا ۲۹۰۰ متر در طول ۳۰۰km طول میبرد٤کم.
 
== زەویناسی ==
پێکهاتەی جیۆلۆجیزەوی مەودایئەم چیای تەمیرزنجیرەچیایە دەکرێت کورتبکرێتەوە لە نێوان:
 
مەودایەکی# زنجیرەکانی باشوور: بەردی گۆڕاوی پێش کامبرین وەک گاگنیس، کوارتزیت و مەڕمەڕمەڕمەڕی هەڵوەشاوە.
 
لە# مەودایزنجیرەکانی ناوەڕاستداناوەڕاست: بەردی لم و بەردی بەردی گێل،گەچی، لە سەردەمی جیۆلۆجی یەکەم و دووەمەوە تا درەنگانی قۆناغی جیۆلۆجی سێیەم درووست بوون.
 
ج# مەودایزنجیرەکانی باکوور: بەردی سەهۆڵی لە ماوەی دووەم و سێیەمەوە بەشێوەی هەڵوەشاوە. پامیریبەدی بە گشتی سەر بە بزووتنەوەی هیمالایان ئەلپاین کە چیاکان دەهەژێنێتدەکرێت.
 
== کەش و هەوا ==
کەش و هەوای بامیرپامیر وشکەساڵیوشک و سارد و کیشوەرییە و ڕێژەی ساڵانەی بارانی لە دۆڵی ڕۆژئاواکەی لە 100١٠٠-250٢٥٠ ملیمەتردایە، بە بەراورد بە 200٢٠٠-500٥٠٠ ملم بۆ دۆڵەکانی ڕۆژهەڵات بەرز دەبێتەوە بۆ نزیکەی 800٨٠٠ میلیمەتر لە لوتکەی شاخ، وشاخەکانی، پلەی گەرمای مانگی کانوونی دووەم دەگاتە -17١٧.8٨°C ڕۆژهەڵات بەرامبەر -7٧.4٤°C ڕۆژئاوا، لە مانگی تەمووز بۆ 20٢٠°C ڕۆژهەڵات و بۆ 22٢٢.5٥°C ڕۆژئاوا بەرز دەبێتەوە.
 
== ئابووری ==
زۆربەی هەرێمەکان پشت بە کشتکردنی پەنەکی ئاودارکشتوکاڵکردن دەبەستن و لەسەر کشتکردنی دانەوێڵەی وەک جۆ، گەنمەشامی سپی، گەنمەشامی، چەمی وەک باقلە، ترێ، ترێ،کرۆسک، ترێ،هەرمێ، سێو، پەستوون و چینگۆ. کۆمەڵگاکانیکۆمەڵگاکەی بەدەویکۆچەرین بەو مەڕیمەڕو ماسیماڵات پشیلەبەخێو (گادەکەن کێویو یانلە یەکەکان)ڕووبارەوەرزەیەکانی ماسی دەگرن و لەسەر تەختەپشتی سەفەرگا کۆچ دەکەن، خەڵوز و خوێی بەرد لە بەشەکانی ڕۆژهەڵاتیانەوە دەردێنن وەبەرهێنانی بۆ دەکرێتدەکەن و زێڕ و زیو و بەردی بەنرخ و جیوە و ئاڵتون لە بەشەکانی ڕۆژئاوایانەوە هەیە و وەبەرهێنانی بۆ دەکرێت لەلایەن حکومەتی میریەوە.
 
== بەستەرە دەرەکیەکان ==
 
* [https://web.archive.org/web/20160428004307/http://www.arab-ency.com/index.php?module=pnEncyclopedia الموسوعة العربية]
* Photos of the [http://www.theodorekaye.com/tajik-pamirs-roof-of-the-world Tajik Pamirs], with emphasis on Wakhan area
* [http://www.pamirs.org/ Information and photos]