کارڵ مارکس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو |
شائەمراز |
||
ھێڵی ١:
{{کەسایەتی
| وێنە
| قەبارەی وێنە
| ناوی کاتی لەدایکبوون =
| شوێنی لەدایکبوون
| ڕێکەوتی لەدایکبوون = ٥ی
| ڕێکەوتی مردن
| شوێنی مردن
|
| شوێنی گۆڕ
| نیشتەجێ
| نەتەوە
| ناوەکانی تر
| نەژاد
| ھاووڵاتی =
| ڕادەی خوێندەواری
| دایەن
| پیشە
| ساڵانی چالاکی
| شار
| دارایی
| باڵا
| کێش
| ناسراو
| سەرناو
| وادە
| پێشوو
| جێگر
| کاریگەری کردووە =
| کاریگەریان ھەبووە لەسەری =
| ئایین
| ھاوسەر =
| منداڵەکان
| دایک و باوک
| خزمەکان
| پەیوەندییەکان =
| خەڵاتەکان
| واژوو =
| ماڵپەڕ
| پەراوێزەکان
}}
'''کارڵ
== ژیان ==
دواتر
▲لە ساڵی ١٨٤١دا و بە پێشکەشکردنی ئامیلکەی دوکتوراکەی سەبارەت بە جیاوازی دوو "فەلسەفەی یۆنانی" خوێندنەکانی زانکۆی کۆتایی ھێنا. لەو کات و ساتەدا بیرۆکەکانی [[فرێدریش ھێگێل|ھێگێل]] لە مێشکیدا بوون، خۆی بە ھێگڵی دەزانی و ڕوانگە [[ماترییالیزم|ماتێریالیستی]] و [[دژە ئایین]]ەکانی ئەو سەردەمەی [[ئاڵمانیا]]ی پەسەند ئەکرد.
ساڵانی کۆتایی ژینی
▲دواتر پێکەوە لەگەل [[فرێدریش ئەنگەڵس]] دەستیان بە کار کرد، پەیوەندی لەگەڵ چوارچێوی بیر و ڕا گۆڕینەوەی زانکۆکانی ئاڵمانیا پچران و لە بزووتنەوە کرێکاریەکانی [[ئورووپا]] بەشدار بوو.
▲ساڵانی کۆتایی ژینی کە زیاتر لە ٣٠ ساڵ بوو، بە دوور خستنەوە لە وڵات، لە [[لەندەن]] ڕابرد و ھەر لەوێشدا چاوی نایە یەک. بیر و ڕاکانی تەنانەت لە سەردەمی خۆی پاڵپشتی زۆری ھەبوو بەڵام دوای خۆی و ھاتنە سەرەوەی [[بۆلشێڤیک]]ەکان لە [[ڕووسیا]]، [[مارکسیزم]] و [[کۆمۆنیزم]] لە دونیادا پەڕەی سەند.
▲ئەگەرچی زۆرێک لە کەسایەتیەکان و بزووتنەوەکان خۆیان بە [[مارکسیزم|مارکسیست]] دەزانن بەڵام ڕوون نیە جیایی ئەوان لەگەڵ مارکسیزمی ڕاستی چۆنە. جارێک مارکس بۆ نیشان دانی ناڕەزایەتی بەوانەی ناوی خۆیان مارکسیست ناوە وتی: ھەر باشە ئەزانم کە بۆخۆم مارکسیست نیم.
" مێژووی
▲لە ساڵی ٢٠٠٥دا [[بی بی سی]] دەستی کرد بە ڕاخوازیێک کە ٢ ملیۆن کەس بەشدار بوون تێیدا، مارکس وەک کاریگەرترین کەس لە سەر بیری گشتی لە ھەزارەی دووھەمی زایینی ناسرا.<ref>http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2005/07_july/13/radio4.shtml</ref> دوای ئەو [[ئەلبەرت ئاینشتاین]] و [[ئیساک نیوتۆن]] پلەی دووھەم و سێھەم ھاتنەوە.
== بەرھەمەکان ==
▲" مێژووی کۆمەڵەکان، سەرانسەر خەباتی چینایەتیە"" گرینگترین ڕەستەی [[مانیفێستی کۆمۆنیست]]ە.
* [[سەرمایە (کتێب)|
* سەبارەت بە کێشەی جوو
▲* [[سەرمایە (کتێب)|سەرمایە]]<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Das_Kapital</ref><ref>http://books.google.iq/books/about/Das_Kapital.html?id=6TfTS9ITW7UC&redir_esc=y</ref>
* جیھان بەبێ جوو<ref>http://books.google.iq/books/about/A_world_without_Jews.html?id=fXgGAQAAIAAJ&redir_esc=y</ref>
*
* خەباتە چینایەتییەکانی فەڕنسا
* و چەن بەرھەمی دیکە
== ژیان لە تاراوگە ==
پاش بەرپابوونی شۆرش لە ھەریەک لە [[فەڕانسە]] و [[
سەرەتا کارڵ مارکس چوو بۆ [[پاریس]]، پاشان ڕووی کردە کۆلۆنیا، ھەر لەوێش ڕۆژنامەیەکی دامەزراند بەناوی "Neue Rheinishe Zeitung"،
▲پاش بەرپابوونی شۆرش لە ھەریەک لە [[فەڕانسە]] و [[ئاڵمانیا]]، حکوومەتی [[بەلجیکا]] ترسا شۆرش ئەو وڵاتیش بگرێتەوە، بۆیە کارڵ مارکسی دوورە وڵات کرد.
▲سەرەتا کارڵ مارکس چوو بۆ [[پاریس]]، پاشان ڕووی کردە کۆلۆنیا، ھەر لەوێش ڕۆژنامەیەکی دامەزراند بەناوی "Neue Rheinishe Zeitung"، وە دەستی بەکاری شۆرشگێری کرد. لە ساڵی ١٨٤٩ دەستگیردەکرێ و دادگایی دەکرێ بە تۆمەتی ھاندان بۆ یاخیبوونی سەربازی. پاشان تۆمەتەکەی لەسەر لادەبرێت و دوور دەخرێتەوە بۆ ئەلمانیا.
== ساڵەکانی کۆتایی ژیانی و مردنی ==
لە ساڵی ١٨٥٢ کە دەستەی شیوعییەکان ھەڵوەشێندرایەوە مارکس بەردەوام بوو لە پەیوەندی بە سەدان شۆرشخوازەوە بۆ پێکھێنانی ڕێکخراوێکی نوێ. ئەم ھەوڵانەش بووە ھۆی پێکھێنانی
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
▲لە ساڵی ١٨٥٢ کە دەستەی شیوعییەکان ھەڵوەشێندرایەوە مارکس بەردەوام بوو لە پەیوەندی بە سەدان شۆرشخوازەوە بۆ پێکھێنانی ڕێکخراوێکی نوێ. ئەم ھەوڵانەش بووە ھۆی پێکھێنانی ئەنجوومەنی نێۆدەوڵەتی.
* [http://www.marxists.org/kurdi/ ئەرشیڤی مارکسیستەکان لە ئینتەرنێت - بەشی کوردی]
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/367265/Karl-Marx ئینسایکڵۆپیدیای بەریتانیکا]
* [
{{Commons|Karl Marx}}
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان|٢}}
==
{{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|فەلسەفە}}
|