سەربەخۆییی دادوەری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب چاکسازی (بچووک)
+داڕێژە +بەسەرداچوونەوەیەکی بچووک +هێنانی سەرچاوە
ھێڵی ١:
'''سەربەخۆییی دادوەری''' ({{بە ئینگلیزی|Judicial independence}}) بریتییە لە ڕێچکەیەک کە پێویستدەکات بڕیارەکانی دادوەری بێلایەنانە بن و نابێت بکەونە ژێر باری لقەکانی تری حکوومەت یان بەرژەوەندییە تایبەتەکان یان کەسانی سیاسی. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا سەربەخۆییی دادوەری لە ڕێگەی بەخشینی مەودای درێژ بۆ مانەوەی دادوەران لە کارەکەیان یان ھەندێک جار مانەوەیان بە درێژایی تەمەن وایان لێدەکەن کە نەتواندرێت بە ئاسانی لەسەر کارەکانیان لابدرێن.<ref>{{Citation|title=Judicial independence|date=2021-07-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Judicial_independence&oldid=1032486015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2021-09-08}}</ref>
 
== لە بریتانیابەریتانیا ==
لە بریتانیا،بەریتانیا، ئەم لایەنەی جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان کەمتر ھێڵێکی جیاکەرەوەی ڕوون لە نێوانیاندا ھەیە وەک لەو جیاکردنەوەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ھەیە. ئەو فاکتەرە سەرەکیانەی کە یارمەتی دڵنیاکردنەوەی سەربەخۆییی دادوەری دەدەن لە سیستەمی بەریتانی بریتین لە:
* ''دەستنیشانکردن:'' بۆ ھەوڵدان بۆ سەربەخۆییی دادوەری و پەرەپێدانی ئەو سەرەبەخۆیییە، پرۆسەی دەستنیشانکردن دانراوە بۆ ئەوەی دەستێوەردانی سیاسی کەمبکاتەوە لە دەستنیشانکردنی دادوەرەکان. ئەم پرۆسەیە بۆ دەستنیشانکردنی دادوەران ئەندامە باڵاکانی دادوەری لەبەرچاودەگرێت نەوەک کەسانی سیاسەتمەدار.
* ''مووچە و پاداشتکردن:'' مووچەی دادوەران لەلایەن دەستەیەکی سەربەخۆی چاوخشاندنەوە بە مووچەکان دیاریدەکرێت. ئەم دەستەیە ڕاسپاردە بەرزدەکاتەوە بۆ حکوومەت بە لەبەرچاوگرتنی بەڵگەکان لە سەرچاوەی جۆراوجۆرەوە. حکوومەت ئەم ڕاسپاردانە قەبوڵدەکات و بە شێوەیەکی ڕۆتینی بەتەواوی جێبەجێیان دەکات.
ھێڵی ٨:
دابینکردنی کۆمەڵایەتی و ماوەی لەسەرکارمانەوە: تاوەکو دادوەران لە توانایاندابێت بە «رێک و پێکی» کارەکانیان بە ڕێوەببەن ئەوا لەسەر کارەکەیان دەمێننەوە، تا ئەو کاتەی دەیانەوێت خانەنشین بکرێن یان تاوەکو تەمەنیان دەگاتە ٧٠ ساڵ ئەوا لە پۆستەکانیان دەمێننەوە.
* ''پەیماننامە سیاسییەکان:'' دوو پەیماننامەی سیاسی ھەن کە یارمەتیدەرن بۆ پارێزگاریکردن لە سەربەخۆییی دادوەری:
** نابێت پەرلەمان باس لەو کەیسانە ناکاتبکات کە لەبەردەم دادگاکانن.
** لەژێر سایەی ئەو پرەنسیپەی ناونراوە بە «جییاوکی پەرلەمان» (امتیاز البرلمان)، ئەندام پەرلەمانەکان پارێزراون لە تۆمەتبارکردن لەلایەن دادگاکان لە ھەندێک حاڵەتدا.