فەتحوڵڵا گویلەن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
هیوا (لێدوان | بەشدارییەکان) بێتامتان کردوە بەڕاستی. ئێرە ویکیپیدیایە بڕۆن لە سایتەکانی خۆیدا پیای هەڵ بدەن |
هیوا (لێدوان | بەشدارییەکان) هەوڵی داڕشتنەوەی وتارەکە |
||
ھێڵی ٢٦:
دەستی کرد بە ئیش بانگەوازەکەی لە [[پارێزگای ئیزمیر|ئیزمیر]] لە مزگەوتی «کە‌ستانە پازاڕی» لە خوێندنگەیەکی لەبەرکردنی قورئانی تایبەت بە مزگەوتەکە، پاشان وەک ئامۆژگارێکی گەڕۆک ئیشی دەکرد، ھەموو ناوچەکانی ڕۆژئاوای [[ئەنادۆڵ]] دەگەڕا لە و تار و ئامۆژگارییەکانیدا ڕێگەی ئیسلامی بۆ خەڵک ڕوون دەکردەوە.{{ژێدەر پێویستە}}
=== بانگەشەی گفتوگۆ و پێکەوەژیان ===
فەتحوڵڵا گویلەن لە ساڵی ١٩٩٠ ھەستا بەدامە‌زراندنی بزوتنەوەیە‌کی پێشڕەو بە ناوی [[بزاڤی خزمەت]] بۆ گفتوگۆ و لێک تێگەیشتن لە نێوان ئایینەکاندا، بە میانڕەوی و دوور لە تورەبوون و گرژی، ئەم بزووتنەوەیە لە تورکیادا ناوبانگی درکرد، پاشان لە دەرەوەی [[تورکیا]]. بۆ زیاتر سە‌لماندن و بڵاوکردنە‌وی ئاشتی لە ئیسلامدا لەسەر داوای [[پاپا]] فەتحوڵلا گویلەن گە‌یشتە [[ڤاتیکان]] و لەگەڵ پاپادا کۆبووە.
ئەم بزووتنەوەیە بە پێویستی دەزانێت بە ڕووی ھەموو جیھاندا بکرێتەوە و چەندین بواری ھاریکاری ھەبێت لە نێوان [[ئیسلام]] و ئایینەکانی تردا، ئە‌مە‌ش لەسەر بنە‌مای ئەو وتە‌ی «[[سەعید نوورسی|بە‌دیعوزە‌مان سە‌عیدی نورسی]]» ە کە دە‌ڵێت لە ئاخیرزە‌ماندا نە‌ک تە‌نھا موسوڵمانان بە‌ڵکو دە‌بێت ئیسلام و ھەموو ئاینە‌کانی تر دژی بێ دینی یە‌ک بگرن.<ref>[https://web.archive.org/web/20110220225203/http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&cid=1213871266278&pagename=Zone-Arabic-ArtCulture%2FACALayout فەتحوڵڵا گویلەن.. ڕۆشنبیری یەکەم لە جیھاندا]، ئیسلام ئۆن لاین</ref><ref>١١ڕۆژ لەگەڵ فە‌تحولڵا گولەن نوسینی ڕۆژنامە‌نووس مە‌ھمد گوندە‌م</ref>
=== بزووتنەوەی خزمەت ===
بزووتنەوەی خزمەت لە بزووتنەوە ئیسلامییەکانی تر بە‌و جیادەکرێتەوە کە پێشوازییەکی گەرمی لەلایەن ڕۆژئاواوەوە لێدەکرێت، بەھۆی کرانەوەیەی بە ڕووی جیھاندا بە نموونەیەک دادەنرێت کە چاوی لێبکرێت، بانگەشەی ھاریکاری و لێک تیگەیشتن دەکات لە نێو ھەموو ئایینەکان و ھەموو جیھاندا لە بابەتە سیاسییەکاندا.
دیموکراسی بە باشترین چارەسەر دادەنێت، بزوتنە‌وکە خۆی بە دور لە سیاسەت دە‌گرێت و ھیچ دە‌ست تێوە‌ردانێکی سیاسی ناکات، لەو کاتە‌دا کە «فەتحوڵا گویلەن» بە کامپی خوێندنە‌و و خوێندکارانە و سە‌رقاڵبوو لە [[ئیزمیر]] لە ساڵی ١٩٦٩، [[نەجمەدین ئەرباکان|نەجمەدین ئە‌ربە‌کان]] سە‌ردانی کرد و داوای لێکرد بچێتە ڕیزی پارتە‌کە‌یە و واز بھێنێت لە پە‌روە‌ردە‌کردنی منداڵ و خوێندن و خوێندنگە بھێنێت، چونکە بە بڕوای ئەو خزمە‌تی ئیسلام لە ڕێگەی سیاسە‌تەوە دەکرێت، بۆیە بە «فەتحوڵڵا گویلەن» ی وت: «واز لە‌م خوێندکارانە بھێنن چونکە خزمە‌تی وڵات لە ڕێگەی سیاسە‌تە‌و دە‌بێت»، گویلەن داواکە‌ی پە‌سە‌ند نە‌کرد و بە‌ردە‌وام پێی ڕاگەیاند کە سیاسەت بە گوێرە‌ی ئەو نییە و بە‌ردە‌وام دە‌بێت لە ڕێبازە‌کە‌ی خۆی.<ref>[https://web.archive.org/web/20160502170401/http://ar.fgulen.com/ سایتی فەڕمی فەتحوڵڵا گویلەن]</ref>
=== دەرچوونی لە تورکیا ===
بەھۆی نە‌خۆشییە‌کانییە و چە‌ند جارێک سە‌ردانی نە‌خۆشخانە‌کانی وڵات و دە‌رە‌وی وڵاتی کردوە و سە‌ردانی [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] لە ساڵی ١٩٩٩دا بوو بە دواین سە‌ردانی گویلەن و جارێکی تر نە‌گە‌ڕایە‌و بۆ [[تورکیا]].
وک خۆی دە‌ڵێت مانە‌وی لە ئەمریکا پێویستە وگە‌ر تە‌مە‌ن ڕیگە‌ی بدات ماوە‌یە‌کی تریش لە‌وێ دە‌مێنێتە‌و، ھەروەھا دە‌شڵێت کۆچکردنی بۆ ئە‌مریکای ھیچ پە‌یوە‌ندییە‌کی بە بارودۆخی تورکیا و ڕوداوە‌کانی تورکیاوە نییە، زۆرێکیش دەڵێن بەھۆی ئەو داوا سیاسیانەوە لە تورکیا دەرچوو کە تۆمەتبارکرا بە ڕووخاندنی دەوڵەت.<ref>[http://www.ibtimes.co.uk/fethullah-gulen-turkey-recep-tayyip-erdogan-protests-475507 ئای بی تایمز] گویلەن کێیە، نووسەر میزیۆفێری، بڵاوکراوەتەوە لە 6/6/2013، دوا سەردان 26/4/2016</ref>
=== جیابوونەوە لە ئەردۆگان ===▼
لەگەڵ ئەوەی ئامانجی بزووتنەوەی گویلەن وەک لە پێناسی خۆیاندا کراوە کە دوورن لە سیاسەت، بەڵام لە دوایین ڕووبەڕووبوونەوەکانیدا بزووتنەوەکە کەوتە بەر لێکۆڵینەوە و ئۆپراسیۆنەکانی دژ بە گەندەڵی لە تورکیا، حکوومەتی تورکیا بەسەرکردایەتی [[ئاکپارتی]] چەندین خوێندنگای و زانکۆی تایبەتی سەر بە بزووتنەوەکەی گویلەنی داخست؛ حکوومەتی ئەردۆگان ئەو ئۆپراسیۆنانەی ئەنجامدا بە بیانووی بوونی ئەجێندای سیاسیی لە پشت کارەکانی کۆمەڵەی خزمەت و ھەروەھا سیخووڕیکردن بەسەر تورکیاوە، ئەم پڕۆسەی حکوومەتی تورکیا بە تەواوی ئەو دۆستایەتییەی پێشووی ئەردۆگان و گویلەنی لە ناوبرد.▼
لەبەرامبەردا گویلەن لێدوانێکی بۆ ڕۆژنامەی وال ستریت جۆرنالدا لە کانوونی دووەمی ٢٠١٤ وتبووی «تورکەکان… ھەست بە نیگەرانی دەکەن کە دوو ساڵە سیستەمی دیموکراسی وڵاتەکە گەڕاوەتەوە دواوە».<ref name="WSJ">{{cite news|url=http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304027204579332670740491570|title=From His Refuge in the Poconos, Reclusive Imam Fethullah Gulen Roils Turkey|authors=Joe Parkinson and Ayla Albayrak|date=20 January 2014|work=[[The Wall Street Journal]]|accessdate=22 January 2014}}</ref>▼
لە تەممووزی ٢٠١٦دا، ھەوڵی کودەتا درا بەسەر حکوومەتی ئاکپارتی، لە دوای شکستی کوودەتاکە [[ڕەجەب تەییب ئەردۆغان|ڕەجەب تەیب ئەردۆگان]] سەرۆککۆماری تورکیا تۆمەتی ھەوڵدانی کوودەتاکەی بەڕووی گویلەن سەپاند<ref>[https://www.theguardian.com/world/2016/jul/16/fethullah-gulen-who-is-the-man-blamed-by-turkeys-president-for-coup-attempt Fethullah Gülen: who is the man Turkey's president blames for coup attempt?]</ref> لەبەرامبەردا گویلەن بە ناڕاستەوخۆ ئەوەی ڕاگەیاند کە ئەگەری ھەیە کوودەتاکە لەلایەن خودی ئەردۆگانەوە ئەنجامدرابێت.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2016/jul/16/fethullah-gulen-turkey-coup-erdogan Fethullah Gülen: Turkey coup may have been 'staged' by Erdoğan regime]</ref>▼
== تۆمەتەکان دژی ==
Line ٥٥ ⟶ ٦٢:
لە چاوپێکەوتنێکی تایبەت لەگەڵ کەناڵی [[ئێن ئاڕ تی]] گویلەن بە ڕاشکاوی دەڵێ ئەو نەیاری و دژی کورد نییە، دەڵێ: بگەڕێن لە ھیچ کتێبێکم و دیمانە و شوێنێک ھەڵوێستی دژ بە کوردم نییە، ئەوەش ڕەتدەکاتەوە کە دەوترێت فەتحوڵا گویلەن دژی کوردە.<ref>{{Cite news|url=https://www.youtube.com/watch?v=rFiiPFk2r2k|title=تەواوی چاوپێکەوتنی تایبەتی ئێن ئاڕ تی لەگەڵ فەتحوڵا گولەن|access-date=|archive-url=|via=|archive-date=|date=|last=|first=|work=|language=|dead-url=no}}</ref>
▲== جیابوونەوە لە ئەردۆگان ==
▲لەگەڵ ئەوەی ئامانجی بزووتنەوەی گویلەن وەک لە پێناسی خۆیاندا کراوە کە دوورن لە سیاسەت، بەڵام لە دوایین ڕووبەڕووبوونەوەکانیدا بزووتنەوەکە کەوتە بەر لێکۆڵینەوە و ئۆپراسیۆنەکانی دژ بە گەندەڵی لە تورکیا، حکوومەتی تورکیا بەسەرکردایەتی [[ئاکپارتی]] چەندین خوێندنگای و زانکۆی تایبەتی سەر بە بزووتنەوەکەی گویلەنی داخست؛ حکوومەتی ئەردۆگان ئەو ئۆپراسیۆنانەی ئەنجامدا بە بیانووی بوونی ئەجێندای سیاسیی لە پشت کارەکانی کۆمەڵەی خزمەت و ھەروەھا سیخووڕیکردن بەسەر تورکیاوە، ئەم پڕۆسەی حکوومەتی تورکیا بە تەواوی ئەو دۆستایەتییەی پێشووی ئەردۆگان و گویلەنی لە ناوبرد.
▲لەبەرامبەردا گویلەن لێدوانێکی بۆ ڕۆژنامەی وال ستریت جۆرنالدا لە کانوونی دووەمی ٢٠١٤ وتبووی «تورکەکان… ھەست بە نیگەرانی دەکەن کە دوو ساڵە سیستەمی دیموکراسی وڵاتەکە گەڕاوەتەوە دواوە».<ref name="WSJ">{{cite news|url=http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304027204579332670740491570|title=From His Refuge in the Poconos, Reclusive Imam Fethullah Gulen Roils Turkey|authors=Joe Parkinson and Ayla Albayrak|date=20 January 2014|work=[[The Wall Street Journal]]|accessdate=22 January 2014}}</ref>
▲لە تەممووزی ٢٠١٦دا، ھەوڵی کودەتا درا بەسەر حکوومەتی ئاکپارتی، لە دوای شکستی کوودەتاکە [[ڕەجەب تەییب ئەردۆغان|ڕەجەب تەیب ئەردۆگان]] سەرۆککۆماری تورکیا تۆمەتی ھەوڵدانی کوودەتاکەی بەڕووی گویلەن سەپاند<ref>[https://www.theguardian.com/world/2016/jul/16/fethullah-gulen-who-is-the-man-blamed-by-turkeys-president-for-coup-attempt Fethullah Gülen: who is the man Turkey's president blames for coup attempt?]</ref> لەبەرامبەردا گویلەن بە ناڕاستەوخۆ ئەوەی ڕاگەیاند کە ئەگەری ھەیە کوودەتاکە لەلایەن خودی ئەردۆگانەوە ئەنجامدرابێت.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2016/jul/16/fethullah-gulen-turkey-coup-erdogan Fethullah Gülen: Turkey coup may have been 'staged' by Erdoğan regime]</ref>
== ئەو خەڵاتانەی کە پێی بەخشراون ==
| |||