کۆمەڵکوژیی قۆنیە (٢٠٢١)

ھێرشی سەر خێزانی کورد لە قۆنیە ھێرشێکی ڕەگەزپەرستانە لە ٣٠ی تەممووزی ٢٠٢١ لە ناوچەی مارمارەی قۆنیە، تورکیا بوو کە لە لایەن گرووپێکی فاشیزمی تورک بۆ سەر بنەماڵەیەکی کورد ئەنجامدرا. لە ئەنجامی ھێرشەکەدا ھەر حەوت ئەندامی خێزانەکە، کە لە چوار پیاو و سێ ژن پێکدەھاتن بە دەستڕێژی گوللە گیانیان لەدەستدا. ناوی ئەم خێزانە کوردە دەدەئۆغوڵڵاری بوو کە زیاتر لە ٢٠ ساڵ بوو کە لە قۆنیە دەژیان. ھەروەھا ئەم کارەساتە وەکوو «کۆمەڵکوژی» ناوی لێدەبرێت. ١٢ی تەمووزی ٢٠٢١ گرووپێکی تووندڕەو هێرشیان کردە سەر ھەمان خێزان و حەوت ئەندامی خێزانەکەیان بریندار کرد. ئەوکات بەشێک لەو گرووپە تووندڕەوە دەستگیرکران و دواتر پێنج کەسیان ئازادکران. ئەو گرووپە لە دوای ھێرش و کوشتنی ئەو بنەماڵە کوردە، ئاگریان لە تەرم و خانووەکەیان بەردا.

کوژراوەکان

بەپێی ئەو ھێرشە حەوت کەس لە خێزانی دەدەئۆغوڵڵاری، بە ناوەکانی یاشار، باڕش، سەرپیل، سێراپ، ئیپەک، مەتین و سیبەل دەدەئۆغوڵڵاری گیانیان لەدەستدا. ئەو خێزانە کوردە ٢٤ ساڵ بوو لەو ناوچەیەی قۆنیە دەژیان و ئەو ماڵەی ئەوکات ھێرشیان کردبووە سەر خێزانە کوردەکە، دراوسێی خۆیان بوون.

تۆمەتبارەکان

بەرپرسانی تورکیا گەرچی پێیان وابوو کە ئەم ھێرشە لەبەر ھۆکاری نەژادی ڕووینەداوە، بەڵام ڕایانگەیاند کە ١٠ کەس لەسەر ئەو ڕووداوە دەستگیرکراون و لێکۆڵینەوە لەگەڵیاندا بەردەوامە.

ناشتن

لە دوای تەواوبوونی کاری توێکاری بۆ تەرمەکان، پاشنیوەڕۆی ڕۆژی شەممەی ٣١ی تەممووزی ٢٠٢١ تەرمەکان وەرگیرانەوە و ڕادەستی کەسوکاریان کرانەوە. بە ئامادەبوونی سەدان کەسیش، نوێژی مردوویان لەسەرکرا و سەرئەنجام تەرمی ھەر حەوتیان لە گۆڕستانی سەراجئۆغڵووی قۆنیا ناشتران. ژمارەیەکی زۆر لە بەرپرسان و پەرلەمانتارانی ھەدەپە، جەھەپە و ژمارەیەک لایەنی سیاسی و خەڵکی ناوچەکە بەشداربوون لە ڕێوڕەسمی بە خاک سپاردنیان.

کاردانەوەکان

لە ھەندێک شار و ناوچەکانی تورکیا و کوردستان وەکوو مەخموور، وان، ئێلح، ڕحا، ئەنتاکیا، ئەسکەندەروون و ئادانا خەڵکی کورد خۆپیشاندانیان لە دژی ئەم کارەساتە ئەنجامدا.

• ھەدەپە لە ڕاگەیەندراوێک بڵاویکردەوە: «پارتەکەمان، لەبارەی ئەو کۆمەڵکوژییە ترسناک و دڕندانەیەی لە قۆنیە ڕوویداوە، لە ھەموو ڕەھەندێکەوە بەدواداچوونی وردی بۆ دەکات. دەستەی ڕاپەڕاندنی لقی رێکخستنەکانی پارتەکەمان لە قۆنیە و تەواوی دامەزراوەکانی پارتەکەمان تاوەکوو زانینی ھۆکارە سەرەکییەکانی ئەم کۆمەڵکوژییە و کۆکردنەوەی زانیارییەکان، لەسەر ھێڵ دەبن.» ھاوکات لە ھەژماری فەرمیی ھەدەپە لە توویتەر، لەبارەی ھەمان ڕووداوەوە، توویتێک بە زمانی کوردی بڵاوکرایەوە و تێیدا ھاتووە: «لە قۆنیا جارێکی دیکە ڕووی تاریکپەرستان و دڕندانەی خوێنمژەکان دەرکەوتەوە. ئەو فاشیزمانەی کە ھێز و بوێری لە دەوڵەت وەردەگرن، ھێرشیان کردە سەر خێزانێکی دیکەی کورد و حەوت کەسیان کوشت. ئێمە ئەمە قبووڵ ناکەین، ھەرگیز مایەی قبووڵکردن نییە.»
• ھەرێمی کوردستان
  • نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان لە توویتێک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ڕایگەیاند: «سەرکۆنەی ھێرشی سەر خێزانێکی کورد لە تورکیا دەکەین، ھاوخەمی کەسوکار و خۆشەویستانی قوربانییەکانین. ئەوانەی بەرپرسیارن لە ئەو تاوانە بێھۆیە دەبێت، رووبەڕووی یاسا بکرێنەوە.»
  • مەسروور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی ھەرێمی کوردستان لە توویتێکدا پرسە و سەرەخۆشیی خۆی و حکوومەتی ھەرێمی کوردستان ئاراستەی کەسوکاری کوژراوەکان کرد و ڕایگەیاند: «چاوەڕوان دەکەم ئەنجامدەرانی ھێرشەکە بە تەواوی سزابدرێن.»
• تورکیا
  • سولەیمان سۆیلوو، وەزیری ناوخۆی تورکیا لە بارەی کوژرانی حەوت ئەندامی خێزانێکی کورد لە کۆنیا ڕایگەیاند: «ڕووداوەکە ھیچ پەیوەندییەکی بە پرسی کورد و تورکەوە نییە، دوژمنایەتییەکی نزیکەی ١١ ساڵەیە، هاوڕێیانمان لە نزیکترین کاتدا دەتوانن ئەنجامدەرانی تاوانەکە دەستبەسەر بکەن، بۆ ئەو مەبەستەش ھێزە ئەمنییەکانمان کەوتوونەتەخۆ و بەم نزیکانە ڕادەستی یاسا دەکرێن.»
  • داواکاری گشتیی قۆنیە ڕایگەیاند کە ١٠ کەس لەسەر کوشتنی خێزانە کوردەکە دەستگیرکراون و ھەروەھا ئاماژەی بەوەی کرد: «ھۆکاری ڕووداوەکە دوژمندارییەکی ١١ ساڵە بووە و ھیچ سەرداوێک نییە بیسەلمێنێت ھۆکاری نەژادی لە پشت شەڕەکەوە بووە، ھەربۆیە لێکۆڵینەوە لەگەڵ ھەموو ئەو کەسانە دەستیپێکردوە کە ویستویانە ڕووداوەکە بەلاڕێداببەن.»