مەککە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

مەککە دەکەوێتە سنووری تهامە لە ڕۆژاوای [[نیمچە دوورگەی عەرەبی]]، ٨٠ کم لە [[دەریای سوور|دەریای سوورەوە]] دووری هەیە. لە نێو پێکهاتەکانی قەڵغانی عەرەبی کە لە بەردە موتەوتەو بەردەکانی ژێر زەوی و ئیندوسی و بەردی گرانایی.<ref>{{Cite web |url=https://www.makkah.gov.sa/page/330 |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |access-date=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٥ی ئازاری ٢٠١٦ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20160305182044/http://makkah.gov.sa/page/330 }}</ref>دۆڵەکانی بە چەڵ و شنە و لمی داپۆشراوە و زۆربەی ئەم دۆڵانەی کە مەککە پێک ئەهینن لە پێکهێنانیدا شوێن پێی هەڵقرچو و هەڵخڵکان کە لە کاتی [[زەویناسی|زەویناسیی]] کۆندا لە قەڵغانی عەرەبی دا تێپەڕبوون، بەدوای خۆیدا دێن. مەککە نزیکەی ٢٧٧ [[مەتر]] لە ئاستی دەریاوە بەرزە.<ref>{{Cite web|title=مكة - ويكيبيديا|url=https://ar.m.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%83%D8%A9#cite_note-Time-Life_Books_1999_p._13-6|access-date=2021-07-29|website=ar.m.wikipedia.org|language=ar}}</ref>

بەپێی ئاماری ساڵی ٢٠١٥، مەککە ژمارەی دانیشتوانی ١،٥٧٨،٧٢٢ کەسە.<ref>{{Cite web|date=2018-11-17|title=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20181117112400/https://www.stats.gov.sa/sites/default/files/ar-g-serv-2015-makkah.pdf|access-date=2021-07-29|website=web.archive.org}}</ref> بەسەر گەڕەکە کۆن و تازەکانی مەککەدا بڵاوبوونەتەوە خێزانەکانی مەککە بەسەر دوو جۆردا دابەش کراون: خێزانی ناوکی و درێژکراوە، نزیکەی ١١٪ ی هەموو خێزانەکانی مەککەن. لەکاتێکدا خێزانە ناوکییەکان هەژماری مانەوەی ٨٩ ٪ ،<ref>http://209.85.129.132/search?q=cache:H63yTttSUfsJ:www.mpd.gov.sa/sp/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a{{بەستەری مردوو|url=http://209.85.129.132/search?q=cache%3AH63yTttSUfsJ%3Awww.mpd.gov.sa%2Fsp%2F%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a |date=تەممووزی ٢٠٢١ }}</ref>دەکەن و لەڕووی دابەشکردنی دانیشتوانەوە بەنەتەوە: نزیکەی ٧٥٪ی دانیشتوانی مەککە سعودییە و ئەو ٢٥٪ ی کە ماونەتەوە، سعودینین.<ref>{{Cite web |url=https://www.kingkhalid.org.sa/gallery/text/info.aspx?ID=23 |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |access-date=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی ئازاری ٢٠١٦ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20160324135959/http://kingkhalid.org.sa/gallery/text/info.aspx?ID=23 }}</ref> کۆمەڵگای برماویە گەورەترین کۆمەڵگای غەیرە سعودییە لە مەککە، کە ١٩٪ ی هەموو ناسعودییەکان هەژمار دەکات، هەروەها هەشت کۆمەڵگای لوتکەلە مەککە بە ٧٥٪ ی کۆی گشتی، کە ئەمانەن [[یەمەن|یەمەنی]] و [[پاکستان|پاکستانی]] و [[میسر|میسری]] و [[میانمار|میانماری]] و [[بەنگلادێش|بەنگالی]] و [[نێجیریا|نێجیریایی]] و [[سوودان|سوودانی]] و [[مالی|مالییەکان]].<ref>http://209.85.129.132/search?q=cache:H63yTttSUfsJ:www.mpd.gov.sa/sp/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a{{بەستەری مردوو|url=http://209.85.129.132/search?q=cache%3AH63yTttSUfsJ%3Awww.mpd.gov.sa%2Fsp%2F%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a |date=تەممووزی ٢٠٢١ }}</ref>

تێکڕای قەبارەی خێزان لە مەککە نزیکەی پێنج کەس دەبێت، ئەمەش بە دیاریکراوی ئەوە دەگەیەنێت کە هەر ١٠ خێزان لە مەککە دا تێکڕای ٥٢ کەس هەیە . گەورەترین ڕێژەی خێزانەکان لە دوو بۆ حەوت کەس ەوە زیاترە، کە ٧٤٪ کۆی گشتیان، لەکاتێکدا ئەو خێزانە گەورەن کە زیاتر لە دەرزەن ئەندامیان هەیە تەنها ٤٪ گەورەترین ڕێژەی خێزانەکانی مەککە لە شوقە و باڵەخانە یان خانوودا دەژین کە نزیکەی ٦٥٪ ن و نزیکەی ١٣٪ ی ئەوانەی لە ماڵە شەعبییەکان دەژین و لە ١٠٪ خێزانەکانیش لە ویلا سەربەخۆکان دەژین. ٢٠٪ی خانووەکانی مەککە کەمترە لە ١٠٠ مەترە، نزیکەی ٦٥٪ ی خانووەکان ڕووبەرەکەی لە ٢٠٠ مەتر کەمترە، هاوکات نیشتەجێبونەکانی ٤٠٠ مەتر زیاتر هەژمار دەکات نزیکەی ١٥٪ . نزیکەی ٤٦٪ی کۆی گشتی دانیشتوان لە خانووی تایبەت نیشتەجێن، نزیکەی ٥١٪ لە خانووی کرێدا دەژین، نزیکەی ١٠٠٪ی دانیشتووان توانای ئاوی خواردنەوەیان هەیە.<ref>http://209.85.129.132/search?q=cache:H63yTttSUfsJ:www.mpd.gov.sa/sp/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a{{بەستەری مردوو|url=http://209.85.129.132/search?q=cache%3AH63yTttSUfsJ%3Awww.mpd.gov.sa%2Fsp%2F%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9.doc+%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%83%D8%A9&cd=5&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a |date=تەممووزی ٢٠٢١ }}</ref>