مۆدێلی کوبلەر-ڕۆس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''مۆدێلی کوبلەر-ڕۆس'''، یان '''پێنج قۆناغەکەی خەفەت'''، لە بیردۆزەکانی [[دەروونناسی|دەرونناسیدا]] بریتییە لە مۆدێلێک بۆ دیاریکردنی ڕێزێک ھەست کە کەسانی نەخۆشی بێ چارەسەر پێش مردنیان بەسەریاندا دێت،<ref>{{Cite journal|last=O’Connor|first=Mary-Frances|date=2019-10|title=Grief: A Brief History of Research on How Body, Mind, and Brain Adapt|url=https://journals.lww.com/psychosomaticmedicine/Abstract/2019/10000/Grief__A_Brief_History_of_Research_on_How_Body,.8.aspx|journal=Psychosomatic Medicine|language=en-US|volume=81|issue=8|pages=731–738|doi=10.1097/PSY.0000000000000717|issn=0033-3174|pmc=PMC6844541|pmid=31180982}}</ref> کە قۆناغەکان ئەمانەن: ١. ئینکاریکردن، ٢. توڕەیی، ٣. پاڕانەوە، ٤. خەمۆکی و ٥. ڕازیبوون.<ref name=":0">{{Cite book|last=George A. Bonanno|url=http://archive.org/details/othersideofsadne00bona|title=The other side of sadness|date=2009|publisher=Basic Books|others=Internet Archive|isbn=978-0-465-01360-9|pages=3332, 41}}</ref>

مۆدێلەکە یەکەمجار لەلایەن پزیشکی دەروونی سویسری [[ئەلیزابیس کوبلەر-ڕۆس]]'ەوە لە ساڵی ١٩٦٩ لە کتێبێکدا بەناوی «دەرباری مەرگ و مردن» باسکراوە بە سوودوەرگرتن لەو نەخۆشانەی بەرەو مەرگ دەڕۆن ھاتووە. ئەم مۆدێلە ئەکرێ بەسەر ڕووداوە گەورەکانی تری ژیانی خەڵکی ئاسایشدا بچەسپێنرێت، بە تایبەت ئەوانەی کەسانی خۆشەویستیان لە دەست ئەدەن یان خۆیان بەناخۆشی گەورەدا تێپەڕ دەبن. ئەوترێ کەوا مۆدێلەکە پێشتر زانایەکی بەریتانی کاری لەسەر کردوە و گوایە تەواوی مۆدێلەکە زیاتر پشتی بە "تێبینی"یەکانی کوبلەر-ڕۆس و زانا بەریتانیەکە بەستوە نەوەک تاقیکردنەوەی زانستی و پشتڕاستکردنەوەی دۆخەکان، بۆ نمونە ئەوترێ کە لە تاقیکردنەوەکانی زانایەک بەناوی ڕۆبەرت کاستنباومدا هاتوە کە یەکەم کاردانەوەی خەڵک دوای مەرگی ئازیزانیان مەرج نیە شۆک و نکۆڵی کردن بێت، بەڵکو زۆرجار ئەوە یەت بە خەیاڵیاندا کەوا ژیان ئەبێ بەردەوام بێت.<ref name=":0" />