ھام (چیمپانزی): جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
بNo edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
بNo edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Ham the chimp (cropped).jpg|وێنۆک|وێنەی شامپازی هام لە کانوونی دووەمی ١٩٦١، پێش ئەوەی بنێردرێتە دەرەوەیدەرێی زەوی [[زەوی]]]]
 
'''ھام''' (بە [[ئینگلیزی]]: Ham the Chimp) یەکەم گیانلەبەر بوو کە ئەمەریکا بینرێتە دەرەوەی [[زەوی]] ھام لە دەوروبەری ساڵانی ١٩٥٧ لە دایک بوو بوو بەڵام دواتر دەگیرێت و دەبرێت بۆ فلۆریدا و لە دوایشد لە ساڵی ١٩٥٩ ناونووسکرا بۆ پڕۆگرامی بۆشایی ئاسمان و گوێزرایەوە بۆ بنکەیەکی ھێزی ئاسمانی ئەمریکا تا لەوێ ڕاھێنانی پێبکرێت بۆ گەشتەکەی بۆشایی ئاسمانی، بەڵام ھام تەنیا شامپانزی نەبوو بەڵکو چەندان شامپانزی تریش لەو بنکەیە ڕاھێنانیان پێدەکرا و زیاتر لە ١٨ مانگ شامپانزیەکان ڕاھێنانیان پێ کرا و سەرەنجام ھام لە نێوان شامپانزیەکان ھەڵبژێردرا تا بنێردرێت بۆ بۆشایی ئاسمان و دوای ئامادەبوونیش لە ساڵی ١٩٦١ ـدا بڕیاری ئەنجامدانی گەشتەکە دراو ھام ئامادەکراو دواتر ڕەوانەی بۆشایی ئاسمانکرا و بەھۆی ئەوەی ھام مەشقی پێکرابوو ھەموو ئەو ئەرکانەی لەسەری بوو لە کەشتیەکەیدا ئەنجامی دابوو و لە دوای ١٦ خولەکێک کە ھام لە بۆشایی ئاسماندابوو و کاتی ئەوە ھات بگەڕێتەوە بۆ زەوی بۆیە کە ھاتەوە ناو چینەکانی زەوی دواتر لەسەر دەریایی ئەتلەنتیک کەشتیەکەی ھام نیشتەوە و بۆ ئەوەی کەشتی رزگارکەریشی پێ بگات چەند سەعاتێکی خایاند و دواتر کە کەشتی رزگارکەر گەیشت ھامیان لەگەل خۆیان بردەوە و لەوکاتەشدا باری تەندرووستی ھام جێگیر بوو و ھیچ کێشەی نەبوو دوای ئەوەش ھام بەکارنەھێنرایەوە بەلکوو برا بۆ باخچەیەکی ئاژەڵان بەڵام ھام لەو باخچەیەدا بۆ ماوەی ١٧ ساڵان بە تەنیا ژیاو تا دواتر ڕەوانەی باخچەیەکی ئاژەڵانی تر کرا کە لەوێ لەگەڵ چەندان شامپانزی لە جۆری خۆی تێکەڵ کرایەوە و دەستی بە ژیانکرد و لە کۆتایشدا لە ساڵی ١٩٨٣ ھام ژیانی بە کۆتا ھات و گیانی سپارد.