نەشتەرگەریی مێشک و دەمار: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

*ماستر لهماستەر لە نەشتەرگەری (M.S) , (M.Ch)

'''نەشتەرگەریی مێشک و دەمار''' (بە [[ئینگلیزی]]: <ref>[https://www.ohsu.edu/school-of-medicine/neurosurgery/what-neurosurgery What is Neurosurgery?] , Department of Neurological Surgery</ref>Neurosurgery) ڕشتەیێکی پزیشکییە کە لە بواری پێشگرتن، دۆزینەوە، دەرمان و تواناسازی تواناسازیی نەخۆشەکانی مێشک و دەماردەمار، و هەروەها چارەسەرھەروەھا کردنیچارەسەرکردنی ئاڵۆزییەکانی [[کۆئەندامی دەمار]] و بەشە جۆراوجۆرەکانی [[مێشک]]، [[دڕکەپەتک]]، [[ئەندامە دەمارییە بڵاوەکان]] و کۆئەندامی خوێنبەرەکانی مێشک لە دەرەوەی [[کەللەسەر]] کار دەکادەکات.<ref>[https://www.urmc.rochester.edu/highland/departments-centers/neurosurgery/what-is-a-neurosurgeon.aspx Neurosurgeon] , Highland Hospital</ref>

مێژووی نەشتەرگەرینەشتەرگەریی مێشک و دەمار بە شێوازی دابڕینی کەللەسەر دەگەرێتەوەدەگەڕێتەوە بۆ هەزاران ساڵی پێش ھەزاران ساڵ. بەڵام تا ئاخریکۆتاییی سەدەکانی ۱۹١٩یەم و ئەوەڵی سەدەی بیستی زایینی، پێشکەوتنی زۆری بە خۆیەوە نەدیبوو و تەنیا لە سەد ساڵی رابردووڕابردوو ئەم ڕشتە پزیشکییە پێشکەوتنی زۆری بە دەسدەست هێناھێنا. ئەمە لە کاتێکدالەکاتێکدا بوو کە بۆ یەکم جار مرۆڤ توانی [[جەمسەری کارەبایی]] لە مێشک داچێنێت و [[تومۆر]] لە مێشک دەر بێنێتدەربێنێت.<ref>[https://academic.oup.com/ons/article/17/Supplement_1/S1/5491055 Introduction: What is Neurosurgery?] , Daniel L Barrow, MD, Operative Neurosurgery, Volume 17, Issue Supplement_1, August 2019, Pages S1–S2</ref>

لە ساڵی ۱۸۷۸ زایینی١٨٧٨، [[ریچاردڕیچارد کاتۆن]] بە هەبوونیھەبوونی شەپۆلی کارەبایی یان [[تەزووی کارەبایی]] لە مێشکی گیانلەبەرەکانی پەی برد. لە ساڵی ۱۹۵۰زایینی١٩٥٠ بۆ یەکمیەکەم جار دکتۆر [[جۆزێ دێلگادۆ]] جەمسەری کارەبایی داهێناداھێنا و دواتر لە مێشکی گیانللەبەرێک داچێنیچاندی.

لە ساڵی ۱۸۷۹زایینی١٨٧٩ نەشتەرگەرێکی خەڵکی [[سکۆتلاند]]، بە ناوی [[ویلیام مەکیوێن]] بۆ یەکەم جار نەشتەرگەری مێشکی بۆ دەرهێنانیدەرھێنانی تومۆر ئەنجام دا.<ref>[https://www.facs.org/education/resources/residency-search/specialties/neuro Neurological Surgery], American College of surgeons</ref>

== فێرکاری ==

لە ولایەتە یەکگرتووەکانی [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] پزیشکەکانی نەشتەرگەری مێشک و دەماردەمار، ئەووەڵسەرەتا جاردەبێت بۆ چوار ساڵ دەبێ دەرسی پزیشکی بخوێنن. پاشان دەبێ بۆ حەوت ساڵ دەورەی [[رزیدێنسیڕزیدێنسی]] (بهبە ئینگلیزی: Residency) تەواو کەن. ژمارەیێکژمارەیەک لە دەورەکانی رزیدێنسیڕزیدێنسی بەشی [[کۆڵینەوە]]ی کلینیکاڵیان هەیەھەیە کە دەبێدەبێت پزیشکەکان تێداتێیدا کار بکەن. لە دوایلەدوای ئەم دەورە، ژمارەیێکژمارەیەک لە پزیشکەکان دەورە فلۆشیپی (بهبە ئینگلیزی: Fellowship) دەگوزەرێنن.<ref>[https://www.healthcareers.nhs.uk/explore-roles/doctors/roles-doctors/surgery/neurosurgery Neurosurgery], Health Careers</ref><ref>[https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-neurosurgeon What Is a Neurosurgeon?] , webMD</ref>

== شاخەکانی ئەم ڕشتەیە ==

*نەشتەرگەری نەشتەرگەریی مێشک و دەماری خوێنبەرەکان (Vascular neurosurgery)

*نەشتەرگەری نەشتەرگەریی مێشک و دەماری ئستریۆتاکتیک (Stereotactic) و نەشتەرگەرینەشتەرگەریی ئێپیلێپسی (epilepsy)

* نەشتەرگەرینەشتەرگەریی مێشک و دەماری ئانکۆڵۆژیک (Oncological neurosurgery)

*نەشتەرگەری نەشتەرگەریی کەللەسەر (Skull base surgery)

* نەشتەرگەرینەشتەرگەریی بڕبڕە (Spinal neurosurgery)

{{سەرچاوەکان|٢}}