|
| ڕێکەوتی لەدایکبوون =١ی جووڵای ١٩١٨
| ڕێکەوتی مردن =٨ی ئۆگەستی ٢٠٠٥
| شوێنی مردن =[[فیرولام]] له‌لە ئیقلیمی (کوازولوناتال)
{{flag|South Africa}}
| هۆکاریھۆکاری مردن =نەخۆشی
| شوێنی دۆزینەوەی تەرم =
| شوێنی گۆڕ =
| نیشتەجێ =
| نەتەوە =[[هیندیھیندی]]
| ناوەکانی تر =
| نەژاد =
| باڵا =
| کێش =
| ناسراو بە هۆیھۆی =
| سەرناو =
| وادە =
| بەرانبەرەکان =
| ئایین =[[ئیسلام]] ، [[سوننی]]
| هاوسەرھاوسەر =حەوا دیدات
| یار =
| منداڵەکان =
}}
شێخ '''ئەحمەد دیدات''' لە ساڵی ١٩١٨ لە دێی تاد کشینار لە ویلایەتی سوارات لە [[ھیندستان]] لەدایک بووە و باوکی بەرگدروو بوو لەبەرنەبوونی کۆچی کرد بۆ خوارووی ئەفەریقا لەساڵانی بیستی سەدەی بیست دا.
لەساڵانی پەنجادا یەکەم نووسینی بڵاوکردەوە بەناوی "ئایە پەرتوکی پیرۆز ووتەکانی خودان" پاشان چەندەھا نوسراوی تریشی بەسەرتاسەری دنیادا بڵاوکردەوە ئەمە بێجگە لە ( ٢٣٥ ) وتووێژ و وتار کە لە چەندەھا وڵاتی دنیادا داوێتی.
لەساڵی ١٩٨٦دا خەڵاتیمەلیک فەیسەڵی جیھانی بۆ خزمەتی ئیسلامی وەرگرت لە بەر ئەو ڕۆڵە گرنگەی کە لە جیھاندا بینی بۆ خزمەتی [[ئیسلام]]، دیدات پاش ٣٣ جار ھەوڵ دان و داواکردن بۆ ژن ھێنان ڕِێی کەوت لەئافرەتێک بەناوی "حواْ حسێن" کە دوو کوڕ و کچێکی لێی بوو، یەکەمیان ئیبراھیمی کوڕیەتی کە لە [[ئەمەریکا]] یە و دووەمیان "ڕوقیە"ی کچێتی کە چەند ساڵ پێش وەفاتی خۆی مردووە، سێ یەمیان "یوسف"ە کەبەردەوام لەگەڵ باوکی بوو. ▼دیدات سەبارەت بە ڕێز گرتن لە ھاوسەرەکەی بە منداڵەکانی دەوت:{{وتە|ھەمووڕۆژێک دایکتان لە ژیاندا بێت لەگەڵماندا ئەو ڕۆژە ڕۆژی لە دایک بوون و جەژنمانە }} ئەمە بێجگە لەوەی کەبە ھاوسەرەکەی دەوت ( دایکی دایکان ). ▼لەساڵی ٢٠٠١ داکۆمەڵێ ڕۆژنامەنوسی ئەمەریکا سەردانیان کرد و لە پرسیارێکدا وتیان: ▼ئەگەر سەرۆکی ئەمەریکا بویتایە پاش [[ھێرشەکانی ١١ی سێپتەمبەر|١١ی سێپتەمبەر]] چیت دەکرد؟ لەوەڵام داوتی: {{وتە|بە [[ئیسرائیل]]ی جگەرگۆشەم دەوت کە دادوەر بێت لە گەڵ [[فەلەستین|فەڵەستینیەکاندا]] و ئەوەنەکات کە ئێستا بەرامبە فەلەستینەکان دەیکات.}} ▼
'''ئەحمەد دیدات''' (لە دایکبووی: ١ی تەمموز ١٩١٨ لە [[ھیندستان]] - مردووی: ۸ی ئاب ٢٠٠٥ لە [[ئەفریقای باشوور]]) نووسور و بانگخوازیضکی ئیسلامی [[زمانی ھیندی|ھیندی]] بووە.
==ژیانی سەرەتایی==
ناوی (ئه‌حمه‌د حوسه‌ین دیدات)ه، له ساڵی ١٩١٨ی زایینی له شاری (تادکیشنار) وولایه‌تی سوارات (ی هندیی) له بنه‌ماڵه‌یه‌کی هه‌ژار و که‌مده‌ست له‌دایك بووه .
== ژیاننامە ==
پاشان باوکی کرد بۆ (باشووری ئه‌فه‌ریقا) له ماوه‌یه‌کی که‌م پاش له دایک بوونی، کاتێک ته‌مه‌نی گه‌یشته (٩) ساڵ دایکی وه‌فاتی کرد و ئه‌ویش کۆچی کرد بۆ لای باوکی له ساڵی ١٩٢٧ی زاینی.
ناوی (ئەحمەد حوسەین دیدات)ە، لە ساڵی ١٩١٨ی زایینی لە شاری (تادکیشنار) وولایەتی سوارات (ی ھندیی) لە بنەماڵەیەکی ھەژار و کەمدەست لەدایک بووە . پاشان باوکی کرد بۆ (باشووری ئەفەریقا) لە ماوەیەکی کەم پاش لە دایک بوونی، کاتێک تەمەنی گەیشتە (٩) ساڵ دایکی وەفاتی کرد و ئەویش کۆچی کرد بۆ لای باوکی لە ساڵی ١٩٢٧ی زاینی. قوتابخانەی لە تەمەنی (١٠) ساڵی دا دەست پێ کرد تاکو پۆلی شەشەمی تەواو کرد، بەڵام لەبەر کەمدەرامەتی و ھەژاری خێزانەکەی فشارێکی زۆری خستە سەر ئەوەی کە نەتوانێت بە ڕێک و پێکی بواری خوێندی تەواو بکات.
قوتابخانه‌ی له ته‌مه‌نی (١٠) ساڵی دا ده‌ست پێ کرد تاکو پۆلی شه‌شه‌می ته‌واو کرد، به‌ڵام له‌به‌ر که‌مده‌رامه‌تی و هه‌ژاری خێزانه‌که‌ی فشارێکی زۆری خسته سه‌ر ئه‌وه‌ی که نه‌توانێت به ڕێک و پێکی بواری خوێندی ته‌واو بکات.
▲باوکی بەرگدروو بوو لەبەرنەبوونی کۆچی کرد بۆ خوارووی ئەفەریقا لەساڵانی بیستی سەدەی بیست دا. لەساڵانی پەنجادا یەکەم نووسینی بڵاوکردەوە بەناوی "ئایە پەرتوکی پیرۆز ووتەکانی خودان" پاشان چەندەھا نوسراوی تریشی بەسەرتاسەری دنیادا بڵاوکردەوە ئەمە بێجگە لە ( ٢٣٥ ) وتووێژ و وتار کە لە چەندەھا وڵاتی دنیادا داوێتی. لەساڵی ١٩٨٦دا خەڵاتیمەلیک فەیسەڵی جیھانی بۆ خزمەتی ئیسلامی وەرگرت لە بەر ئەو ڕۆڵە گرنگەی کە لە جیھاندا بینی بۆ خزمەتی [[ئیسلام]]، دیدات پاش ٣٣ جار ھەوڵ دان و داواکردن بۆ ژن ھێنان ڕِێی کەوت لەئافرەتێک بەناوی "حواْ حسێن" کە دوو کوڕ و کچێکی لێی بوو، یەکەمیان ئیبراھیمی کوڕیەتی کە لە [[ئەمەریکا]] یە و دووەمیان "ڕوقیە"ی کچێتی کە چەند ساڵ پێش وەفاتی خۆی مردووە، سێ یەمیان "یوسف"ە کەبەردەوام لەگەڵ باوکی بوو.
▲دیدات سەبارەت بە ڕێز گرتن لە ھاوسەرەکەی بە منداڵەکانی دەوت:{{وتە|ھەمووڕۆژێک دایکتان لە ژیاندا بێت لەگەڵماندا ئەو ڕۆژە ڕۆژی لە دایک بوون و جەژنمانە }} ئەمە بێجگە لەوەی کەبە ھاوسەرەکەی دەوت ( دایکی دایکان ).
▲لەساڵیلە ساڵی ٢٠٠١ داکۆمەڵێ ڕۆژنامەنوسی ئەمەریکا سەردانیان کرد و لە پرسیارێکدا وتیان:
▲ئەگەر سەرۆکی ئەمەریکا بویتایە پاش [[ھێرشەکانی ١١ی سێپتەمبەر|١١ی سێپتەمبەر]] چیت دەکرد؟ لەوەڵام داوتی: {{وتە|بە [[ئیسرائیل]]ی جگەرگۆشەم دەوت کە دادوەر بێت لە گەڵ [[فەلەستین|فەڵەستینیەکاندا]] و ئەوەنەکات کە ئێستا بەرامبە فەلەستینەکان دەیکات.}}
===ماوەی چالاکی و کارکردن===
ده‌ستیدەستی به‌بە کارکردن کرد له‌لە ساڵی ١٩٣٤ی زایینی و‌و خه‌ریکیخەریکی فرۆشیاری بوو له‌لە دووکانێکی خوارده‌مه‌نی،خواردەمەنی، پاشان بوو به‌بە شۆفێری ئۆتۆمۆبیلی بارگواستنه‌وه‌بارگواستنەوە له‌لە کارگه‌یه‌کیکارگەیەکی که‌لوپه‌لیکەلوپەلی ناو ماڵ، پاشان وه‌کوەک کارمه‌ندێککارمەندێک نووسەر له‌لە هه‌مانھەمان کارگه‌کارگە دامه‌زرا،دامەزرا، به‌بە هۆیھۆی لێهاتنلێھاتن و جوامێری خۆیه‌وه‌خۆیەوە پله‌یپلەی له‌لە کارگه‌که‌کارگەکە دا به‌رزبەرز بوویه‌وه‌بوویەوە هه‌تاھەتا گه‌یشته‌گەیشتە لێپرسراوی گشتی کارگه‌که‌کارگەکە واتا پله‌یپلەی بەڕێوبەر وه‌رگرتوەرگرت.
وه‌وە له‌لە کۆتای چله‌کانداچلەکاندا (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) توانی چه‌ندچەند ده‌وره‌یه‌كدەورەیەک به‌ده‌ستبەدەست بێنێت مه‌شقیمەشقی سه‌ره‌تایسەرەتای بۆ پێهێنانیپێھێنانی ده‌زگایدەزگای (ڕادیۆ) وه‌وە کاری ئه‌ندازیاریئەندازیاری کاره‌باییکارەبایی وه‌وە کاروباری هۆنه‌ریھۆنەری تر له‌لە و بواره‌دا،بوارەدا، پاش ئه‌ویئەوی که‌کە توانی پاره‌یه‌کپارەیەک کۆبکاته‌وه‌کۆبکاتەوە کۆچی کرد بۆ (پاکستان) له‌لە ساڵی ١٩٤٩ی زاینی، بۆ ماوه‌کیماوەکی له‌لە و خه‌ریکیخەریکی ڕێکخستنی کارگه‌یکارگەی چنین بوو.
(ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) توانی خێزان پێکوهپێکوە بنێت و ببێته‌وه‌ببێتەوە خاوه‌نیخاوەنی دوو کوڕ و کچێک، پاشان (ئەحمد دیدات) بۆ جارێکی تر گه‌ڕایه‌وه‌گەڕایەوە بۆ (باشووری ئه‌فه‌ریقائەفەریقا) پاش سێ ساڵ بۆ ئه‌وه‌یئەوەی که‌کە شوناس نامه‌ینامەی ئه‌وێیئەوێی له‌لە ده‌ستدەست نه‌دانەدا. له‌گه‌ڵلەگەڵ ئه‌وه‌یئەوەی که‌کە له‌لە دایک بووی ئه‌وێشئەوێش نه‌بوونەبوو.
به‌گه‌ڕانه‌وه‌یبەگەڕانەوەی بۆ (باشووری ئه‌فه‌ریقائەفەریقا) لێپرسراوی هه‌مانھەمان کارگه‌یانکارگەیان پێبه‌خشیه‌وه‌پێبەخشیەوە که‌کە له‌وه‌ولەوەو پێش کاری تێدا ده‌کرددەکرد ئه‌ویشئەویش کارگه‌یکارگەی که‌لوپه‌لیکەلوپەلی ناوماڵ بوو.
له‌لە سه‌ره‌تایسەرەتای په‌نجاکانداپەنجاکاندا یه‌که‌میەکەم نوسراوی خۆی ده‌رکرددەرکرد له‌لە ژێر ناونیشانی : (پەرتوکی پیرۆز چی ووتوە دەربارەی پەیامبەری ئیسلام؟)، پاش ئه‌وئەو کتێبه‌یکتێبەی به‌ناوبانگترینبەناوبانگترین نووسراوه‌ینووسراوەی تر خۆی ده‌رکرددەرکرد له‌لە ژێر ناونیشانی(ئایا کتێبی پیرۆز وته‌یوتەی خوایه؟خوایھ؟).
له‌لە ساڵی ١٩٥٩ی زاینی (ئەحمد دیدات) ده‌ستیدەستی له‌لە کار کردن کێشایه‌وه‌کێشایەوە بۆ بانگه‌وازبانگەواز بۆ ئاینی [[ئیسلام]] ئه‌وه‌ئەوە بوو له‌ولەو ماوه‌یه‌ماوەیە دا بانگه‌شه‌یبانگەشەی گفتوگۆی ده‌کرددەکرد و داوای ڕوو به‌ڕووبەڕوو بوونه‌وه‌یبوونەوەی ده‌رکرددەرکرد ده‌رهێنایدەرھێنای ڕاستی یه‌کانیەکان و پوچه‌ڵکردنه‌وه‌یپوچەڵکردنەوەی گۆمان و گومڕابوونه‌کانگومڕابوونەکان که‌کە خاوه‌نخاوەن کتێبه‌کتێبە ئاسمانی یه‌کانیەکان دوای که‌وتوونکەوتوون و بونه‌ته‌بونەتە چه‌واشه‌چەواشە کردنی خه‌ڵکخەڵک و وونکردنی ڕاستیه‌کانڕاستیەکان. له‌ولەو ماوه‌یه‌ماوەیە چه‌نده‌هاچەندەھا کۆڕی تایبه‌تتایبەت و گشتی گێڕاو له‌گه‌ڵلەگەڵ گه‌وره‌گەورە پیاونی گاوڕ که‌کە پێیان ده‌وترێتدەوترێت لەنموونەیان کلارک و جیميجیمی سواجارت و ئەنیس شروش.
(ئەحمد دیدات) هه‌ڵساھەڵسا به‌بە دامه‌زراندیدامەزراندی په‌یمانگایه‌کیپەیمانگایەکی تایبه‌تیتایبەتی به‌بە (ئاشتی) بۆ ده‌رکردنیدەرکردنی بانگه‌وازبانگەواز کاری بانگه‌وازیبانگەوازی کرد، وه‌وە ڕێکخراوێکی کیشوه‌ریکیشوەری بۆ بانگه‌وازیبانگەوازی ئیسلامی له‌لە شاری (دیربان) له‌لە (باشووری ئه‌فه‌ریقائەفەریقا).
(ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) توانیویه‌تیتوانیویەتی زیاتر له‌لە (بیست) په‌ڕتوكپەڕتوک بنوسێته‌وه‌بنوسێتەوە و له‌چاپیانلەچاپیان بدات که‌کە ئه‌مڕۆئەمڕۆ به‌بە ملیۆنه‌هاملیۆنەھا خه‌ڵکخەڵک لێکۆڵینەوەی له‌سه‌رلەسەر په‌رتوکه‌کانیپەرتوکەکانی ئه‌که‌نئەکەن ، کاریگەری ئەم لەسەر مووسڵمانانی ئێستا ماوەو سوود لەکۆڕ و وتووێژەکانیشی وەردەگیرێت
له‌سه‌رلەسەر ئه‌مئەم کاره‌کارە جوامێری و ماندونه‌ناسانه‌یماندونەناسانەی شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) توانی خه‌ڵاتیخەڵاتی (مه‌لیكمەلیک فه‌یسه‌ڵیفەیسەڵی جیهانیجیھانی) به‌ده‌ستبەدەست بێنێت له‌لە ساڵی ١٩٨٦ی زاینی _(جائزة الملک فیصل العالمیة لخدمة الإسلام).
===مردن===
نه‌خۆشنەخۆش که‌وتنکەوتن و ماڵئاوای کردنی شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات).
له‌لە ساڵی ١٩٩٦ی زاینی دا شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) توشی نه‌خۆشینەخۆشی (شه‌له‌لشەلەل) هاتھات له‌لە ته‌واویتەواوی ئه‌ندامه‌کانیئەندامەکانی به‌ته‌نهابەتەنھا (ده‌ماغیدەماغی) به‌بە ساغ مابوو، له‌ولەو کاته‌وه‌کاتەوە ئیتر شێخ که‌وته‌کەوتە ژیر جێگاو نه‌یینەیی توانی که‌کە ده‌وامدەوام بدات به‌وبەو بانگه‌وازه‌بانگەوازە ماندونه‌ناسه‌یماندونەناسەی که‌کە له‌لە ڕێگای سه‌که‌وتنیسەکەوتنی وته‌یوتەی حه‌قحەق و دینی ئیسلامی پیرۆز دا ده‌یکرددەیکرد. له‌لە وکاته‌وکاتە بوو که‌کە له‌لە (أسترالیا) گه‌ڕایه‌وه‌گەڕایەوە وه‌وە هه‌وڵیھەوڵی ئه‌وه‌یئەوەی ئه‌دائەدا که‌کە وه‌ڵامیوەڵامی ئه‌وئەو نامانه‌ینامانەی ئه‌دایه‌وه‌ئەدایەوە که‌کە هاتبووھاتبوو بۆی که‌کە ڕۆژانه‌ڕۆژانە ژماره‌یژمارەی نامه‌کاننامەکان ئه‌گه‌یشته‌ئەگەیشتە (٥٠٠) نامه‌نامە بێجگه‌بێجگە چه‌نده‌هاچەندەھا ته‌له‌فۆناتتەلەفۆنات که‌کە بۆی ده‌کرادەکرا و وه‌وە (فاکس) که‌کە بۆی ده‌هاتدەھات چ له‌لە ڕێگای ته‌له‌فۆنه‌وه‌تەلەفۆنەوە یان له‌لە ڕێگای تۆڕی ئه‌نته‌رنێته‌وه‌ئەنتەرنێتەوە. وه‌وە شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) زۆر به‌بە شێوه‌یه‌کیشێوەیەکی جوان له‌گه‌ڵلەگەڵ خێزانه‌که‌یداخێزانەکەیدا ئه‌یانئەیان توانی وه‌ڵامیوەڵامی ئه‌وئەو نامه‌نامە و وته‌وتە و نوسراوانه‌نوسراوانە بداته‌وه‌بداتەوە که‌کە ڕووی تێ ده‌کردندەکردن وه‌وە زمانێکی تایبه‌تیانتایبەتیان هه‌بووھەبوو بۆ وه‌ڵاموەڵام دانه‌وه‌یاندانەوەیان. وه‌وە له‌لە و ده‌مه‌یدەمەی که‌کە توشی (شه‌له‌لشەلەل)ه‌که‌ەکە هاتھات خێزانه‌که‌یخێزانەکەی که‌کە ناوی خاتوو(حوا) بوو زۆر خزمه‌تیخزمەتی ده‌کردندەکردن وه‌وە به‌ده‌وربەدەور و پشتی دا ده‌هاتدەھات هه‌تاھەتا ئه‌وئەو کاته‌یکاتەی که‌کە ماڵئاوای بکات و دونیا به‌بە جێ بهێلێت،بھێلێت، به‌ڵامبەڵام پێش وه‌فاتیوەفاتی شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) نێرایه‌نێرایە وڵاتی عه‌ره‌بیعەرەبی سعودیه‌سعودیە بۆ چاره‌سه‌رچارەسەر کردن، وه‌وە بۆ ماوه‌یه‌ماوەیە چاره‌سه‌رچارەسەر کرا له‌وێلەوێ پاشان گه‌ڕایه‌وه‌گەڕایەوە بۆ (باشووری ئه‌فه‌ریقائەفەریقا) وه‌وە بۆ دوا جار له‌وێلەوێ ماڵ ئاوای کرد له‌لە به‌رواریبەرواری (٠٨/٠٨/٢٠٠٥) له‌لە ته‌مه‌نیتەمەنی (٨٧) ساڵیدا له‌لە ماڵه‌که‌یماڵەکەی خۆی له‌لە ناوچه‌یناوچەی (فیرولام) له‌لە ئیقلیمی (کوازولوناتال) له‌لە (باشووری ئه‌فه‌ریقائەفەریقا) دا له‌لە دوای ئه‌وئەو ماوه‌یه‌کیماوەیەکی درێژ که‌کە به‌بە نه‌خۆشینەخۆشی مابوه‌وه،مابوەوە، شێخ (ئه‌حمه‌دئەحمەد دیدات) هه‌تاھەتا هه‌تایه‌ھەتایە بووه‌بووە به‌ڵگه‌یه‌کبەڵگەیەک له‌سه‌رلەسەر (نه‌صراییه‌کاننەصراییەکان).
==پەرتووکەکانی ئەحمەد دیدات==
*کتێبی پیرۆز چی ووتووە دەربارەی پەیامبەری ئیسلام؟
*ئایە کتێبی پیرۆز ووتەکانی خودان؟
*هەڵبژاردەھەڵبژاردە The Choice
*قورئان ، وە موعجیزەکانی قورئان
*مەسیح لە ئیسلامدا
| 