ڕۆژی مافەکانی مرۆڤ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ڕۆژی مافەکانی مرۆڤ''' یان '''ڕۆژی جیھانیی مافەکانی مرۆڤ''' ({{بە ئینگلیزی|Human Rights Day}}) لە ڕێکەوتی ١٠ی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٤٨ دا،١٩٤٨، [[ڕۆژی جیھانیی مافەکانی مرۆڤ]] ڕاگەیەندرا.<ref name=":0">{{Cite book|last=Anu|first=James|title="Human Rights Day: Best Quotes By Famous Personalities to Mark UN Day"|year=09.12.2015|location=ئەمەریکا}}</ref> ھەموو ساڵێک لەم ڕۆژەدا ئەم یادە لەزۆربەیلە زۆربەی وڵاتانی جیھان دەکرێتەوە.<ref>{{Cite web|last=Nations|first=United|title=Human Rights Day|url=https://www.un.org/en/observances/human-rights-day|access-date=2021-05-03|website=United Nations|language=en}}</ref>

مرۆڤەکان بە ھەموو ڕەنگ و ڕەگەز، ئایین، ھزری سیاسی، زمان، سامان، ڕەچەڵەک، نەتەوە، کۆمەڵایەتی بەبێ جیاوازی لەدایکبوون، ھەموو یەکسانن و دەبێت بەبێ جیاکاری لە یاسا و مافەکانی دەوڵەتدا بەشدار بن. [[جاڕنامەی جیھانیی بۆ مافەکانی مرۆڤ|جاڕنامەی جیھانیی مافەکانی مرۆڤ]]ی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]] لە جیھاندا بۆ زۆرترین زمان وەرگێڕدراوە، کە زیاترە لە ٥٠٠ زمان.<ref>{{Cite web|last=نەتەوە یەکگرتووەکان|title=٥٠٠ زمانی جیهان|url=http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/SearchByLang.aspx|url-status=live|website=گەڕان لەدووی زمانەکان}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|last=کەناڵی کوردستان|title=ڕۆژی مافی مرۆڤ|url=https://www.kurdistantv.net/ku/2020/12/10/lifestyle/رۆژی-جیهانی-مافی-مرۆڤ|url-status=live}}</ref>

جاڕنامەی مافەکانی مرۆڤ خۆی لە (سی) ماددەداماددە دەبینێتەوە، مافەکانی مرۆڤی لە ڕووی سیاسی و شارستانی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و کلتوورییەوەکولتوورییەوە ڕێک خستووەخستوون. مافی پەنابەری بۆ ھەموو ئەو مرۆڤانەیمرۆڤانە لەبەرچاوگرتووە، کە لە وڵاتی خۆیان ئازار یان ئەشکەنجە دەدرێن.

بەشێکی دیکەی جاڕنامەکەدا تەرخانکراوە بۆ بابەتی یەکسانیی ژن و پیاو، کە پێویستە ھاوسەرگیری بە ڕەزامەندی ژن و پیاو ئەنجام بدرێتبکرێت.

ھەموو مرۆڤێک بە دوور لە ڕەنگی پێست و ڕەگەز و زمان، ئایین و بیروڕای سیاسی یان دۆخی دارایی و نەتەوەیی، پێویستە سوودمەند بێتبن لەو ئازادییانەی کە لە جاڕنامەکەداجاڕنامەکە باسیباس ھاتووەکراون.<ref>{{Cite web|last=Nations|first=United|title=Human Rights Day - Know your rights!|url=https://www.un.org/en/observances/human-rights-day/know-your-rights|access-date=2021-05-03|website=United Nations|language=en}}</ref>

ئاماری نەتەوە یەکگرتوەکان دەڵێت، تەواوی بەندەکانی جاڕنامەکە پێشێل کراون، ئازادیی مرۆڤەکان بێ لەبەرچاوگرتنی جیاوازییەکان تەنانەت لە [[وڵاتانی ئەورووپا|وڵاتانی ئەورووپایش]]یشدا لەبەرچاو ناگیرێت،ناگیرێت. یەکسانیی ژن و پیاو نەک تەنیا لە وڵاتانی [[ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست]] بەڵکو لە زۆربەی وڵاتانی جیھان پێشێل دەکرێن.

بەپێی ئامارەکانی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]]، ٧٠٠ ملیۆن ژن لە جیھان بەزۆرەملێ ھاوسەرگیریانھاوسەرگیرییان کردووە، ھەروەھا ٢٠٠ ملیۆن کەس لە سەراسەریسەرانسەری جیھانداجیھان ئەگەری کارکردنیان نییە، ٧٧٥ ملیۆن کەس لە جیھان ناتوانن بخوێنن و بێبەشبوون لە مافی پەروەردە بینین بەخۆڕایی.<ref name=":1"/>