ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
'''ڕۆژی مافەکانی مرۆڤ''' یان '''ڕۆژی جیھانیی مافەکانی مرۆڤ''' ({{بە ئینگلیزی|Human Rights Day}}) لە ڕێکەوتی ١٠ی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٤٨ دا، [[ڕۆژی جیهانییجیھانیی مافەکانی مرۆڤ]] ڕاگەیەندرا. <ref name=":0">{{Cite book|last=Anu|first=James|title="Human Rights Day: Best Quotes By Famous Personalities to Mark UN Day"|year=09.12.2015|location=ئەمەریکا}}</ref>. هەمووھەموو ساڵێک لەم ڕۆژەدا ئەم یادە لەزۆربەی وڵاتانی جیهانجیھان دەکرێتەوە. <ref>{{Cite web|last=Nations|first=United|title=Human Rights Day|url=https://www.un.org/en/observances/human-rights-day|access-date=2021-05-03|website=United Nations|language=en}}</ref>.
مرۆڤەکان بهبە ههمووھەموو ڕەنگ و ڕەگەز، ئایین، هزریھزری سیاسی، زمان، سامان، ڕەچەڵەک، نەتەوە، کۆمەڵایەتی بهبێبەبێ جیاوازی لەدایکبوون، هەمووھەموو یەکسانن و دەبێت بەبێ جیاکاری لە یاسا و مافەکانی دەوڵەتدا بەشدار بن. [[جاڕنامەی جیھانیی بۆ مافەکانی مرۆڤ|جاڕنامەی جیهانییجیھانیی مافەکانی مرۆڤ]]<nowiki/>ی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]] لە جیهانداجیھاندا بۆ زۆرترین زمان وەرگێڕدراوە، كهکە زیاترهزیاترە لە 500٥٠٠ زمان. <ref>{{Cite web|last=نەتەوە یەکگرتووەکان|title=٥٠٠ زمانی جیهان|url=http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/SearchByLang.aspx|url-status=live|website=گەڕان لەدووی زمانەکان}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|last=کەناڵی کوردستان|title=ڕۆژی مافی مرۆڤ|url=https://www.kurdistantv.net/ku/2020/12/10/lifestyle/%D8%B1%DB%86%DA%98%DB%8Cرۆژی -%D8%AC%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8Cجیهانی -%D9%85%D8%A7%D9%81%DB%8Cمافی -%D9%85%D8%B1%DB%86%DA%A4مرۆڤ |url-status=live}}</ref>.
جاڕنامەی مافەکانی مرۆڤ خۆی لە (سی) ماددەدا دەبینێتەوە، مافەکانی مرۆڤی لە ڕووی سیاسی و شارستانی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و کلتووریەوەکلتوورییەوە رێکڕێک خستووە. مافی پەنابەری بۆ هەمووھەموو ئەو مرۆڤانەی لەبەرچاوگرتووە، کە لە وڵاتی خۆیان ئازار یان ئەشکەنجە دەدرێن.
بەشێکی دیکەی جاڕنامەکەدا تەرخانکراوە بۆ بابەتی یەکسانیی ژن و پیاو، کە پێویستە هاوسەرگیریھاوسەرگیری بە ڕەزامەندی ژن و پیاو ئەنجام بدرێت.
هەمووھەموو مرۆڤێک بە دوور لە رەنگیڕەنگی پێست و رەگەزڕەگەز و زمان، ئایین و بیروڕای سیاسی یان دۆخی دارایی و نەتەوەیی، پێویستە سوودمەند بێت لەو ئازادییانەی کە لە جاڕنامەکەدا باسی هاتووەھاتووە. <ref>{{Cite web|last=Nations|first=United|title=Human Rights Day - Know your rights!|url=https://www.un.org/en/observances/human-rights-day/know-your-rights|access-date=2021-05-03|website=United Nations|language=en}}</ref>.
ئاماری نەتەوە یەکگرتوەکان دەڵێت، تەواوی بەندەکانی جاڕنامەکە پێشێل کراون، ئازادیی مرۆڤەکان بێ لەبەرچاوگرتنی جیاوازیەکانجیاوازییەکان تەنانەت لە [[وڵاتانی ئەوروپائەورووپا ]]<nowiki/>یشدا لەبەرچاو ناگیرێت، یەکسانیی ژن و پیاو نەک تەنیا لە وڵاتانی [[رۆژهەڵاتیڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست]] بەڵکو لە زۆربەی وڵاتانی جیهانجیھان پێشێل دەکرێن.
بەپێی ئامارەکانی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]]، ٧٠٠ ملیۆن ژن لە جیهانجیھان بەزۆرەملێ هاوسەرگیریانھاوسەرگیریان کردووە، هەروەهاھەروەھا ٢٠٠ ملیۆن کەس لە سەراسەری جیهانداجیھاندا ئەگەری کارکردنیان نیە،نییە، ٧٧٥ ملیۆن کەس لە جیهانجیھان ناتوانن بخوێنن و بێبەشبوون لە مافی پەروەردە بینین بەخۆڕایی. <ref name=":1" />.
لە ڕێکەوتی ١٠ی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٤٨ دا، [[ڕۆژی جیهانیی مافەکانی مرۆڤ]] ڕاگەیەندرا، ئەمەش بەهۆی ڕاگەیاندنی [[جاڕنامەی جیھانیی بۆ مافەکانی مرۆڤ|جاڕنامەی جیهانیی بۆ مافەکانی مرۆڤ]]<nowiki/>ەوە بوو. کە زۆربەی وڵاتان پەسەندیان کرد<ref name=":0" />.
▼
== ڕۆژی یادەکە لە جیهان ==
▼
▲ لە ڕێکەوتی
١٠ی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٤٨ دا، [[ڕۆژی
جیهانییجیھانیی مافەکانی مرۆڤ]] ڕاگەیەندرا، ئەمەش
بەهۆیبەھۆی ڕاگەیاندنی [[جاڕنامەی جیھانیی
بۆ مافەکانی مرۆڤ|جاڕنامەی جیهانیی بۆ مافەکانی مرۆڤ]]
<nowiki/>ەوە بوو. کە زۆربەی وڵاتان پەسەندیان کرد
. <ref name=":0"
/>
.
▲ == ڕۆژی یادەکە لە
جیهانجیھان ==
==== ئەفریقا ====
لە [[باشووری ئەفریقا]]، ڕۆژی ٢١ی ئاداریئازاری هەمووھەموو ساڵێک دانراوە بە ڕۆژی [[مافەکانی مرۆڤ]] و تیایداتێیدا یاد دەکرێتەوە. ئەمەش بەهۆیبەھۆی زیندوو ڕاگرتنی ڕۆژی کوشتاری شارپەڤیڵ کە لە ٢١ی ئاداریئازاری ساڵی [[١٩٦٠]] دا ڕوویدا. ئەو کوشتارە بەهۆیبەھۆی ناڕەزایی دەربڕینی [[خۆپیشاندەران]]<nowiki/>ەوە دروست بوو، دژی حکومەتیحکوومەتی [[ڕەگەزپەرستی]] ئەو سەردەمە لە باشووری ئەفریقا. <ref>{{Cite web|date=2006-09-23|title=Human Rights Day|url=https://web.archive.org/web/20060923065834/http://www.sahrc.org.za/why_celebrate_human_rights_day.htm|access-date=2021-05-03|website=web.archive.org}}</ref>.
== ئەمانەش ببینە ==
* [[مافنامەی جیھانیی مناڵان]]
* [[مافی ئاژەڵان]]