مافەکانی مرۆڤ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

 

====شۆڕشی فەرەنسی و ڕاگەیاندنی مافەکانی مرۆڤ====

 

دوای سەرکەوتنی [[شۆڕشی فەڕەنسا|شۆڕشی فەرەنسی]] و گرتن و روخاندنی [[باستیل]] لە ساڵی [[١٧٨٩]]، لە مانگی ئابی هەما<nowiki/>ن ساڵدا، [[مافەکانی مرۆڤ|جاڕنامەی مافەکانی مرۆڤ]] ڕاگەیەندرا. ئەم جاڕنامەیە لە هەمو ئەوانی دیکە کە لە بارەی مافەکانی مرۆڤەوە ڕاگەیانرابوون جیاوازتر و بەرفراوانتر بوو.

 

ڕوودانی هەردوو جەنگی جیهانیی یەکەم و دووەم، کوشتن و کەم ئەندام بوونی ملیۆنەها مرۆڤ و ئاوارەبوونی بێ شوماری خەڵک لە ئەنجامی ئەو دوو جەنگە<ref>{{Cite web|title=BBC NEWS {{!}} Special Report {{!}} 1998 {{!}} 10/98 {{!}} World War I {{!}} The war to end all wars|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm|access-date=2021-04-30|website=news.bbc.co.uk}}</ref>، وێرانبوونی سەدان و هەزاران شار و شارۆچکە و گوند و تێکچوون و خراپبوونی بەشی هەرە زۆری ڕێگاوبانەکان و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی ژیان<ref>{{Cite web|title=بۆمبەکانی جەنگی جیهانیی دووەم|url=https://www.ndr.de/geschichte/chronologie/Bomben-im-Zweiten-Weltkrieg-Luftschlaege-gegen-Millionen,bombenkrieg111.html|url-status=live}}</ref>. بینینی رۆژانەی ئەو کوشتن و وێرانبوونەی جەنگ دەیخستەوە، ترسێکی گەورەی خستە دڵی [[دانیشتووانی جیھان|دانیشتوان]]<nowiki/>ی جیهانەوە، بە تایبەتی دانیشتوانی ئەو وڵاتانەی هەم بەشداربوون لە جەنگەکەدا و هەم وڵاتەکانیان ببوون بە گۆڕەپانی جەنگ و رۆڵەکانیان لەبەرەکانی شەڕ وەک گەڵای دار هەڵدەوەرین<ref>{{Cite journal|last=Lauren|first=Paul Gordon|date=1983-02-XX|title=First Principles of Racial Equality: History and the Politics and Diplomacy of Human Rights Provisions in the United Nations Charter|url=http://dx.doi.org/10.2307/761870|journal=Human Rights Quarterly|volume=5|issue=1|pages=1|doi=10.2307/761870|issn=0275-0392}}</ref>. ئەمە وڵاتانی ئەوروپای ناچارکرد، بەجۆرێکی دیکە بیربکەنەوە و سنوورێک بۆ ئەو هەمو مەرگە بە کۆمەڵەی مرۆڤەکان دابنێن<ref name=":3" />. لێرەوە پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکانی ساڵی ١٩٤٥ لە [[سان فرانسیسکۆ]] واژۆ کرا، لەم پەیماننامەیەدا ڕێزگرتن لە مرۆڤ و کەرامەتی و مافەکانی، بە ڕوونی و ئاشکرا رەنگی دایەوە. هەر ئەم پەیماننامەیە بوو رێگای بۆ دەرکردن و بڵاوکردنەوەی [[مافنامەی مرۆڤ|جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤ]] لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ساڵی [[١٩٤٨]] خۆش کرد.

 

====لە نێوان دوو جەنگی جیهانی (یەکەم و دووەم) دا====