ویکیپیدیا

دڵزار: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
No edit summary
پەرەپێدان و درێژکردنەوەی وتار، شائەمراز
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ١٧:
|servicenumber=
|unit=
|battles=*[[جەنگی جیھانیی دووەم]]
|spouse=
|children=
ھێڵی ٢٣:
|laterwork=
}}
'''ئەحمەد مستەفا محەممەد''' ناسراو بە '''دڵزار''' (لەدایکبووی ١٩٢٠ - مردووی ١٠ی نیسانی ٢٠٢١)<ref>{{Cite web|title=دڵزاری شاعیر كۆچی دواییكرد|url=https://www.kurdistan24.net/ckb/story/203741-%D8%AF%DA%B5%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8Cدڵزاری-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%B1شاعیر-%D9%83%DB%86%DA%86%DB%8Cكۆچی-%D8%AF%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%83%D8%B1%D8%AFدواییكرد|access-date=2021-04-10|website=www.kurdistan24.net}}</ref> [[شاعیر]] و [[سەرباز]]ێکی [[کورد]] بوو. ئەو سەربازیی کردبوو لە [[جەنگی جیھانیی دووەم]].<ref name=":0" />
 
== ژیانی سەرەتایی ==
دڵزار کە ناوی تەواوی، ئەحمەد مستەفا محەممەد ئاغای حەوێزییە، لە ساڵی ١٩٢٠ لە [[کۆیە]] و لە بنەماڵەیەکی ناسراو، بەڵام دەستکورت لە دایک بوو، کە ئەوکات تازە [[جەنگی جیھانیی یەکەم]] کۆتایی پێھاتووە و گرانییەکی سەیر ڕووی لە کوردستان کردووە. دایکی ناوی عائیشە عەبدول عەزیزی نەوەی کاکی زێوە بوو.<ref>{{Cite web|url=http://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=50961&Jor=5|title=سەرجەم بیرەوەرییەکانی (دڵزار) ی شاعیر چاپ و بڵاو دەکرێتەوە|date=2018-07-24|website=Wishe|access-date=2019-10-15}}{{بەستەری مردوو|url=http://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=50961&Jor=5 |date=تشرینی یەکەمی ٢٠١٩}}</ref>
باوکی ھەمیشە شیعری فارسی بۆ کردوونەتەوە کوردی، ھاوکات داستانی بۆ خوێندوونەتەوە، لەوانە شانامەی فیردۆسی، کە کاریگەری لەسەر دڵزار ھەبوو، ھاوکات ئەوەش وتوویەتی، کە لە تەمەنی ٧ ساڵیدا باوکی ڕادەستی مەلا ئەسعەدی کرد، لەم ڕێیەوە فێری نووسین و خوێندنەوە بوو، ماوەی دوو ساڵێک لە حوجرەی [[مزگەوت]] خوێندوویەتی.<ref>{{cite web|url=https://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=8&q=دڵزار|title=دڵزار|work=کوردپێدیا|author=کوردپێدیا|date=15 November 2009|access-date=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩|archive-url=https://web.archive.org/web/20130216200851/http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=8|archive-date=١٦ی شوباتی ٢٠١٣|dead-url=yes}}</ref> لە ساڵی ١٩٢٩، لە تەمەنی ٩ ساڵیدا دەچێتە بەر خوێندنی سەرەتایی لە کۆیە، دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٣٧ بۆ یەکەمجار قوتابخانەی ناوەندی لە کۆیەدا دەکرێتەوە، ئەویش دەچێتە ناوەندی و دواتر دەست لە خوێندن ھەڵدەگرێت، دواتر لە ٢٨ی شوباتی ١٩٤٣ بووەتە سەرباز.▼
 
▲باوکی ھەمیشە شیعری فارسی بۆ کردوونەتەوە کوردی، ھاوکات داستانی بۆ خوێندوونەتەوە، لەوانە شانامەی فیردۆسی، کە کاریگەری لەسەر دڵزار ھەبوو، ھاوکات ئەوەش وتوویەتی، کە لە تەمەنی ٧ ساڵیدا باوکی ڕادەستی مەلا ئەسعەدی کرد، لەم ڕێیەوە فێری نووسین و خوێندنەوە بوو، ماوەی دوو ساڵێک لە حوجرەی [[مزگەوت]] خوێندوویەتی.<ref>{{cite web|url=https://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=8&q=دڵزار|title=دڵزار|work=کوردپێدیا|author=کوردپێدیا|date=15 November 2009|access-date=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩|archive-url=https://web.archive.org/web/20130216200851/http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=8|archive-date=١٦ی شوباتی ٢٠١٣|dead-url=yes}}</ref>
 
لە ساڵی ١٩٢٩، لە تەمەنی ٩ ساڵیدا دەچێتە بەر خوێندنی سەرەتایی لە کۆیە، دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٣٧ بۆ یەکەمجار قوتابخانەی ناوەندی لە کۆیەدا دەکرێتەوە، ئەویش دەچێتە ناوەندی و دواتر دەست لە خوێندن ھەڵدەگرێت، دواتر لە ٢٨ی شوباتی ١٩٤٣ بووەتە سەرباز.
 
== ژیانی سەربازی ==
دڵزار سەربازێکی [[سوپای لیڤی عێراقی]] بوو کەوا لەلایەن بەڕیتانیاوە سەرپەرشتی دەکرا و لە کورد، [[ئاشوورییەکان|ئاشووری]] و [[تورکمان]] پێکھاتبوون.<ref>{{Cite news|url=https://www.ishtartv.com/en/viewarticle,37601.html|title=Iraq Levies|last=|first=|date=١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥|work=|access-date=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩|via=IshtarTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20191015211516/https://www.ishtartv.com/en/viewarticle,37601.html|archive-date=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩|dead-url=yes}}</ref> لە ساڵی ١٩٤٣ لە کۆیە بێ کاربووە، لەوێ پەیوەندی بە سوپای لیڤییەوە کرد و لە ١٩٤٣ تاوەکو ١٩٤٤. سەرەتا لە حەبانییە، [[بەغدا]] و [[پارێزگای بەسرە|بەسڕە]] لە عێراق ماونەتەوە بۆ ڕاھێانی سەربازی، دواتر لەڕێگەی سوریاوەسووریاوە چوونەتە [[فەلەستین|فەڵەستین]] لە کانوونی یەکەمی ١٩٤٤. بە گوتەی دڵزار، سوپای لیڤی زیاتر لە ٨ ھەزار سەربازی کوردی لەخۆ گرتبوو.
 
دڵزار و ھاوڕێکانی تا بەکۆتا ھاتنی جەنگ لە حەیفا ماونەتەوە. بە گوتەی دڵزار، نزیکەی ٤٠ سەربازی کورد لە ڕیزەکانی پێشەوە جەنگاون، بەتایبەتیش لە ناوچەی باکووری [[ئیتالیا|ئیتاڵیا]]، و ناوی [[کەریم عەبدولواحید حاجی عەزیز]]ی ھاوڕێی بەتایبەت ھێناوە و دەڵێ دوو جار لەڕێگەی پەڕەشوتەوە خۆی گەیاندووەتە بەرەکانی جەنگ.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.rudaw.net/english/kurdistan/13102019 |title=Kurdish WWII veterans: Trump wasn’t born when we fought the Nazis |access-date=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191014002153/https://www.rudaw.net/english/kurdistan/13102019 |archive-date=١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ |dead-url=yes}}</ref>
لە زمانی خۆیەوە:
Line ٤٠ ⟶ ٣٦:
 
== ژیانی دوای جەنگ ==
ساڵی ١٩٥٩ بە ئەندامی یەکێتی ئەدیبانی عیراق وەرگیراوە. لە ساڵی ١٩٧٠ش بە ئەندامی یەکەم دەستەی بەڕێوەبەری یەکێتی نووسەرانی کورد ھەڵبژێردرا. لەنێوان ساڵانی ١٩٧٤بۆ ساڵی ١٩٧٩نوێنەری بەرەی نیشتیمانی بووە لە لیژنەی ھەولێردا، لەپاڵ ئەمەدا ئەندامی دەورەی یەکەمی ئەنجوومەنی یاسا دانان بووە لە ھەرێمی کوردستان. لە ساڵی ١٩٧٥دا بە ئەندامی ئەنجوومەنی ھاوکاری عێراقی ئاشتی وەرگیرا. دواتر کوردستانی جێھێشتووە تا ئێستاش لە وڵاتی [[سوێد|سوید]] نیشتەجێیە. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩دا، دڵزار لە چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ [[تۆڕی میدیاییی ڕووداو|تۆڕی میدیایی ڕووداو]] دەربارەی بەشداربوونی کورد لە جەنگی جیھانی قسەی کرد و قسەکانی سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد تڕەمپی بەدرۆ خستەوە کە گوتبوی کورد لە جەنگی جیھانیدا یارمەتیدەر ھاوپەیمانان نەبووە دوای کشانەوەی ئەمریکا و دەستپێکردنی [[ھێرشی تورکیا بۆ سەر ڕۆژاوا (٢٠١٩)|ھێرشەکانی تورکیا بۆ سەر ڕۆژئاوای کوردستان]]. دڵزار لە وەڵامی [[دۆناڵد ترامپ]]دا گوتی «کورد بەشداری لە جەنگی دووەمی جیھانی کردووە و لە جەنگەکەشدا زۆر ئازابوون، سەرۆکی ئەمریکا بۆیە زانیاریی نییە و دەڵێت کورد بەشداری نەکردبوو، چونکە ئەو کاتە لە دایک نەبوو، بۆیە نازانێت».<ref name=":0"/>▼
ساڵی ١٩٥٩ بە ئەندامی یەکێتی ئەدیبانی عیراق وەرگیراوە. لە ساڵی ١٩٧٠ش بە ئەندامی یەکەم دەستەی بەڕێوەبەری یەکێتی نوسەرانی کورد ھەڵبژێردرا.
 
لەنێوان ساڵانی ١٩٧٤بۆ ساڵی ١٩٧٩نوێنەری بەرەی نیشتیمانی بووە لە لیژنەی ھەولێردا، لەپاڵ ئەمەدا ئەندامی دەورەی یەکەمی ئەنجومەنی یاسا دانان بووە لە ھەرێمی کوردستان. لە ساڵی ١٩٧٥دا بە ئەندامی ئەنجومەنی ھاوکاری عێراقی ئاشتی وەرگیرا. دواتر کوردستانی جێھێشتووە تا ئێستاش لە وڵاتی [[سوێد|سوید]] نیشتەجێیە.
 
▲لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩دا، دڵزار لە چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ [[تۆڕی میدیاییی ڕووداو|تۆڕی میدیایی ڕووداو]] دەربارەی بەشداربوونی کورد لە جەنگی جیھانی قسەی کرد و قسەکانی سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد تڕەمپی بەدرۆ خستەوە کە گوتبوی کورد لە جەنگی جیھانیدا یارمەتیدەر ھاوپەیمانان نەبووە دوای کشانەوەی ئەمریکا و دەستپێکردنی [[ھێرشی تورکیا بۆ سەر ڕۆژاوا (٢٠١٩)|ھێرشەکانی تورکیا بۆ سەر ڕۆژئاوای کوردستان]]. دڵزار لە وەڵامی [[دۆناڵد ترامپ]]دا گوتی «کورد بەشداری لە جەنگی دووەمی جیھانی کردووە و لە جەنگەکەشدا زۆر ئازابوون، سەرۆکی ئەمریکا بۆیە زانیاریی نییە و دەڵێت کورد بەشداری نەکردبوو، چونکە ئەو کاتە لە دایک نەبوو، بۆیە نازانێت».<ref name=":0"/>
 
== نموونەی شیعرەکانی ==
Line ٦٧ ⟶ ٥٩:
خەریکی ماڵی خوێش و خزمانی
 
تاکەی حەز ئەکەندەکەن بە زللەی یەکتر
 
تاکەی ھەر تینوون بە کەلەی یەکتر
Line ١١٤ ⟶ ١٠٦:
عەینی بارانی بەھاران خوێن دەڕێژێ دیدەکەم
 
چەشنی مەجنون شێت و شەیدام من لەبۆبۆ ودیداری تۆ
 
کارو بارم ھەر گرین و ناڵەو ھاواری یە
Line ١٢٢ ⟶ ١١٤:
شاھیدی عەشق و جەفایە ڕەنگی زەردو ئاھی سەرد
 
باعیسی سوتانیسووتانی دڵمە ڕوومەتی گوڵناری تۆ
 
سا عیلاجی دەردەکەم کە ئەی تەبیبی عاشقان
Line ١٢٨ ⟶ ١٢٠:
نوشداروی زەخمی دڵمە ماچی غونچەی زاری تۆ
 
وا لە سوتانەسووتانە دڵی دڵزاری بێ سەبرو قەرار
 
چەشنی پەروانە بەرامبەر لالەیی ڕوخساری تۆ
 
== مردن ==
ڕۆژی ١٠ ی نیسانی ٢٠٢١ یەکێتی نووسەرانی کورد لە ڕێگای پرسە نامەیەکەوە ھەواڵی کۆچی دوای دڵزاری شاعیری ڕاگەیاند لە لە تەمەنی ١٠١ ساڵی،<ref>{{cite web|title=شاعیر و نوسەرى کورد ئەحمەد دڵزار کۆچى دوایى کرد|url=https://www.knnc.net/Details.aspx?jimare=36597|website=knnc|accessdate=10ی نیسانی 2021}}</ref> لە ماڵەکەی خۆی لە شاری ھەوڵیر، ئێوارەی ھەمان ڕۆژ لە گۆڕستانی دەروێش خدر، لە شارۆچکەی [[کۆیە]] بەخاک سپێردرا.<ref>{{cite web|title=بە وێنە… تەرمی دڵزاری شاعیر بەخاکسپێردرا|url=https://rojnews.news/كوردستان/بە-وێنە-تەرمی-دڵزاری-شاعیر-بەخاکسپێرد/|website=rojnews|accessdate=10ی نیسانی 2021}}</ref>
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان|٢}}
{{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|وێژە|کوردستان|جەنگ|سیاسەت}}▼
 
▲{{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|وێژە}}
 
[[پۆل:خەڵکی کۆیە]]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/دڵزار»