سەقز: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
No edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ٧٨:
 
=== مێژووی پێش له ئیسلام ===
[[پەڕگە:Gold Rhyton in the form of a Ram's Head - Reza Abbasi Museum - Tehran, Iran.jpg|وێنۆک|200px|right|رایتۆن به وێنەی سەری بەرانێک له زێویه]]
 
لە دەورانی دەسەڵاتداری مادەکاندا، [[سەکاکان]] بە بەردەوامی ھێرشیان دەکردە ھەرێمی دەسەڵاتدارییان و شەڕیان پێدەفرۆشتن. سکاکان ھەندێک جار لە گەڵ ئاشوورییەکان دەبوون بە ھاوپەیمان، و ھەندێک جاریش لە گەڵ مادەکان ھاوپەیمانیان دەبەست و بە دژی [[ئاشوورییەکان]] شەڕیان دەکرد. پاش ھێرش کردنی سەر لە نوێی ئاشوورەکان بۆ سەر مادەکان، خشتیرییە بۆ کۆتایی ھێنان بە ھێرشەکانی ئاشوورییەکان، پەیمانێکی گەورەی ھاوپەیمانی لە گەڵ مانایییەکان و سەکاکان بەست و بە کرەوە بەرەێکی گەورەی شەڕی دژ بە ئاشوورییەکان کردەوە.
[[پەڕگە:National Museum of Iran Darafsh (852).JPG|وێنۆک|180px|کۆزەیک دۆزراوە له قەڵای زێویە له مووزەخانە مللی ئێران]]
 
مێژووی سەقز لە دەوروبەری ساڵی ٦٥٠، دەسەڵاتی پاشایەتی [[ماد]]ەکان، دەوڵەتێکی گەورە و بە ھێز و ھاوسەنگ لە گەڵ مانایییەکان و ئورارتوو و عیلامییەکاندا بوو. پاش سەکاکان، کیمێرییەکان کە یەکێکی دیکە لە ھۆزە سەحرا نشینەکانی باکووری [[قەوقاز]] (قەفقاز) بوون، ھێرشیان کردە سەر ئەم ناوچەیە کە ئێستا بە [[کوردستان]] دەناسرێت و لەسەر ڕێگەی خۆیان دە‌سەڵاتی دەوڵەتی ئورارتوویان، لە ڕۆژئاوای [[گۆلی ورمێ|دەریاچەی ورمێ]] و ڕۆژھەڵاتی ئاناتۆلی، لە نێو برد.
Line ٨٧ ⟶ ٨٨:
دەگوترێت کە ئەم شارە بە نێوی (ئیزیرتا)، لە یەکەمین یەکگرتنی مادەکاندا، پێتەختی [[ماد]] بووە. سەرکردەکانی ماد لە دەروبەری شاردا کۆمەڵێک قەڵا وسەنگەریان، ساز کردبوو کە گرینگترینیان زێویە و ئادامائیت ھەڵکەوتوو لە گوندی قەپڵانتووە. ھەر وەک پێشتریش ئاماژەمان پێدا لەو دەورانەدا سارگێنی دووھەم، پاشای ئاشوورییەکان ھێرشی کردە سەر مادەکان و پاش سەرکەوتن بە سەریاندا ئیزیرتا، زێویە و ئادامیت بە دەستی سوپاکەی وێران کران.
 
[[پەڕگە:National Museum of Iran Darafsh (852).JPG|وێنۆک|180px200px|left|کۆزەیک دۆزراوە له قەڵای زێویە له مووزەخانە مللی ئێران]]
 
ناوچەی سەقز بێ‌گومان یەکێکە لە کۆنترین و مێژوویترین شوێنەکان. لە زەمانی مادەکاندا سقز ناوی «ئەسکیت» بووە. دوای ھێرشی [[ئاشووریەکان]] بۆ سەر [[مادەکان]] و داگیرکردنی سەقز، ناوی ئەو ناوچە دەگۆڕن بە «ساکز» یان «سەکاکز». دوای ماوەی ٣٠ ساڵ [[ھەڤەخشترە|ھووەخشترە]] پاشای [[ماد]] توانی ھێرش کاتە سەر لەشکری دۆژمنان و وڵاتە داگیرکراوەکان بگەڕێنێتەوە سەر حکوومەتی ماد؛ بەڵام ناوی سەقز ھەر وەک خۆی دەمێنێتەوە. ئەمڕۆکە لە ھەموان ڕوونە کە سەقز پایەتەختی [[ماناییەکان]] بووە و «مانا» یەکێک بووە لە تایفەکانی ماد. حکوومەتی [[مادەکان]] بە شێوەی پێکھاتە بووە؛ واتە لە نزیکی ٣٠ وڵات کە سیستمێکی حکوومی وەک [[فیدراڵیزم|فیدراڵی]] ئەمڕۆژی لە نێوانیان دا بوو.
 
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/سەقز»