ھەڵەبجە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
قیچێک ڕێکخستن بەڵام هی ئەوە نیە تاگی خاوێنکردنەوەکەی لەسەر لاببرێت
قیچێکی تر
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
ھێڵی ٣٧:
}}
 
'''هەڵەبجە''' ناوەندی [[پارێزگای هەڵەبجە]]یە و بە یەکێک لە شارە گەورە و گرنگەکانی [[کوردستانی باشوور]] دەژمێردرێت. دەکەوێتە نێوان [[ھێڵی درێژی]] ٤٦ی پلەی ڕۆژھەڵات و ھەر دوو بازنەی پانی ٣٥-٣٦ پلەی باکوور و ٨٣ کم باشووری ڕۆژھەڵاتی شاری [[سلێمانی]]ەوە. ڕووبەرەکەی ١٥٩٩ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە، و ئەو سەردەمەی کە لەسەر [[پارێزگای سلێمانی]] بوو %٣٩,٩ ڕووبەری ھەموو ئەو پارێزگایەی پێک دەهێنا. تێکڕای باران بارین لەساڵدا ٥٥٠ [[ملیمەتر]]ە، واتە بە ناوچەی مسۆگەری [[باران]] ناودەبرێ. لە باکووری ڕۆژھەڵات و باشوورەوە، بە چیاکانی [[ھەورامان]] و [[شنروێ]] و [[باڵامبۆ]] دەورەدراوە. بەدرێژایی ٧٥ کیلۆمەتر ھاوسنوورە لەگەڵ [[ئێران]]دا. [[دەشتی شارەزوور]] کە بە یەکێک لە دەشتە بەپیت و ناودارەکانی جیھان دەناسرێت، بەشێکی گەورە لە ڕووبەری ئەم پارێزگایەی پێکھێناوە. [[دەشتی شارەزوور]] بە ڕۆژئاوای شاری ھەڵەبجە دەست پێ دەکات و لە ڕۆژھەڵاتی ناحیەی [[سورداش]] کۆتایی دێت، درێژییەکەی نزیکەی ١٠٠کم دەبێت. ئەم دەشتە بژێوی زۆربەی دانیشتوانی ناوچەکەی پێکھێناوە. ڕێژەی بەرھەمی [[دۆنم]]ێک لە دانەوێلە و بەروبومی ھاوینە و سەوزە و میوە ھات.
 
== مێژوو ==
پەیوەندی کۆمەڵایەتی و بازرگانی و جوگرافی ھەیە لەگەڵ شارەکانی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]، وەکو شارەکانی [[نەوسوود]]، [[پاوە]]، [[باینگان]]، [[مەریوان]]. شوێنەوارە بەناوبەنگەکانی ناوشاری ھەڵەبجە و دەوروبەری: باخی میر، قەیسەری حامید بەگ، مزگەوتی پاشا، مزگەوتی جامعە، مەرقەدی پیر محەمەد، کارێزی حاجی ناجی، ئاشتی مەحمودی یاروەیسی، فرە خەزێنە، تووە وشک، کانی شێخ، گوڵان، کانی حەمەو غان، کانی سۆفی خدر، کۆڵە بۆز، مۆردانە، کانی نواڵە، کانی زارا.
 
== مێژووی دروستبوونی ھەڵەبجە ==
 
=== سەرەتاکان ===
Line ٨٣ ⟶ ٨١:
بەڵام ھەندێکی تر پێیان وایە کە (ئەڵەبجە) لە (ئەڵەب ئەرسەلان) ەوە ھاتووە، کە میرێکی دەوڵەتی سەلجوقیەکان بووە، لەکاتی سەردانیدا بۆ کوردستان، بە ھەڵەبجەدا گوزەری کردوە‌ و ناوی لێناوە (ئەڵەب جا)، واتە شوێنی (ئەڵەب ئەرسەلان)، مامۆستا جەمال بابان ئەم ڕایەی پەسەند کردووە.
 
== هۆنەر و ڕۆشنبیری ==
== هۆنەر و نووسەر و ئەدیبە بەناوبانگەکانی سنووری ھەڵەبجە ==
لە وێژەی کوردیدا شاعیر، نوسەر، ئەکادیمی و ڕۆشنبیرانی هەڵەبجە زۆرن. هەندێک لەوانە:
*
* [[مەولانا خالیدی نەقشبەندی]]
Line ١٢٨ ⟶ ١٢٧:
== جوگرافیا ==
 
ھەڵەبجە بە دووری ٧٥ کم کەوتووەتە خواروی رِۆژھەڵاتی شاری سلێمانیەوە و تا کاتی کیمیابارانەکە١٩٨٨ ژمارەی دانیشتوانی پتر لە ٧٠٠٠٠ کەس ئەبوو ٧٢٦ م لە ئاستی دەریاوە بەرزە و رِووبەری خاکەکەی ١٥٣٢کم ئاو و ھەوای مام ناوەندی یە، تەنیا چلەی زستانی ساردە و چلەی ھاوینی گەرمە ئتر رِۆژەکانی تری ساڵ کەش و ھەوای خۆش و لە باری ھەیە و ناوچەیەکی بارانای یە لە ساڵدا (٧٥٠)ملم بارانی لیَ ئەبارێت. لە چلەی زستاندا چەند جارێک بەفری لیَ ئەبارێت بەڵام ئەوەندە نامێنێتەوە کە خەڵک ھەراسان بکات.
 
تێکڕای باران بارین لەساڵدا ٥٥٠ [[ملیمەتر]]ە، واتە بە ناوچەی مسۆگەری [[باران]] ناودەبرێ. لە باکووری ڕۆژھەڵات و باشوورەوە، بە چیاکانی [[ھەورامان]] و [[شنروێ]] و [[باڵامبۆ]] دەورەدراوە. بەدرێژایی ٧٥ کیلۆمەتر ھاوسنوورە لەگەڵ [[ئێران]]دا. [[دەشتی شارەزوور]] کە بە یەکێک لە دەشتە بەپیت و ناودارەکانی جیھان دەناسرێت، بەشێکی گەورە لە ڕووبەری ئەم پارێزگایەی پێکھێناوە. [[دەشتی شارەزوور]] بە ڕۆژئاوای شاری ھەڵەبجە دەست پێ دەکات و لە ڕۆژھەڵاتی ناحیەی [[سورداش]] کۆتایی دێت، درێژییەکەی نزیکەی ١٠٠کم دەبێت. ئەم دەشتە بژێوی زۆربەی دانیشتوانی ناوچەکەی پێکھێناوە. ڕێژەی بەرھەمی [[دۆنم]]ێک لە دانەوێلە و بەروبومی ھاوینە و سەوزە و میوە ھات.
 
پەیوەندی کۆمەڵایەتی و بازرگانی و جوگرافی ھەیە لەگەڵ شارەکانی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]، وەکو شارەکانی [[نەوسوود]]، [[پاوە]]، [[باینگان]]، [[مەریوان]]. شوێنەوارە بەناوبەنگەکانی ناوشاری ھەڵەبجە و دەوروبەری: باخی میر، قەیسەری حامید بەگ، مزگەوتی پاشا، مزگەوتی جامعە، مەرقەدی پیر محەمەد، کارێزی حاجی ناجی، ئاشتی مەحمودی یاروەیسی، فرە خەزێنە، تووە وشک، کانی شێخ، گوڵان، کانی حەمەو غان، کانی سۆفی خدر، کۆڵە بۆز، مۆردانە، کانی نواڵە، کانی زارا.
 
=== دانیشتووان ===