جەین ئۆستن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''جەین ئۆستن''' (١٦ی کانوونی یەکەمی ١٧٧٥ – ١٨ی تەممووزی ١٨١٧) ڕۆماننووسێکی [[ئینگلیز]] بوو. جەین چەندین کتێبی خەیاڵی [[ڕۆمانس (ئەوین)|ڕۆمانسی]] لەسەر ژیانی کەسانی دەوڵەمەندی [[ئینگلتەرا]] نووسیوە و بەھۆی کارەکانی بوو بە یەکێک لە بەناوبانگترین و خۆشەویستترین نووسەرەکانی [[وێژە]]ی [[ئینگلیزی]].<ref>Southam, "Criticism, 1870–1940", ''The Jane Austen Companion'', 102.</ref>

کارەکانی ئۆستن دژەدژ بەو بەرھەمە نووسراوانەی کۆتایی سەدەی ھەژدەھەم بوو بەھۆی زۆری دەربڕینی ھەست و سۆز تێیاندا و لە ئەنجامدا کارەکانی بوون بە بەشێک لە ھاتنەئاراوەی [[ڕیالیزم]]ی لە سەدەی نۆزدەیەم.<ref>Litz, 3–14; Grundy, "Jane Austen and Literary Traditions", ''The Cambridge Companion to Jane Austen'', 192-93; Waldron, "Critical Responses, Early", ''Jane Austen in Context'', p. 83, 89–90; Duffy, "Criticism, 1814–1870", ''The Jane Austen Companion'', 93–94.</ref> جەین لەسەر خەڵکی ئاسایی دەینووسی لە ژیانی ڕۆژانەدا و ئەمەش یەکەم خاسیەتی جیاکەرەوەی سەردەمیسەردەمیانەی وێژەی ئینگلیزی بوو.<ref>{{Cite web |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/43558/Jane-Austen |title=Jane Austen (English novelist) – Britannica Online Encyclopedia|work=britannica.com |accessdate=31 May 2010}}</ref> چیرۆکەکانی ئۆستن زۆرجار کۆمیدین بەڵام ھەروەھا ئەوە پیشان دەدەن کە چۆن ژنان پشتیان بە ھاوسەرگیری بەستووە بۆ ژیانیان و لایەنی ئابووری.

جەین ئۆستن لە ١٦ی کانوونی یەکەمی ١٧٧٥ لە شاری ستیڤنتۆن لە نزیک باسینگستۆک لە دایک بووە.<ref name=jones>{{cite book | last =Jones | first = Vivien| title = Introduction to Pride and Prejudice| publisher = Penguin Classics| date = 1996, 2003| location = 80 Strand, [[London]], WC2R ORL, [[England]]| pages = | url = | doi = | id = | isbn = 0-141-43951-3}}</ref> بە زۆری لە لایەن باوک و برا گەورەکانییەوە پەروەردە کراوە و لەگەڵ بە خوێندنەوەی خۆی و بەمشێوەیە ھەر لەگەڵ خێزانەکەی لە ستیڤنتۆن ژیاوە. دواتر چوونە شارێکی دیکە لەدوای ئەوەی باوکی خانەنشین بوو لە ساڵی ١٨٠١. دوای ئەوەی باوکی لە ساڵی ١٨٠٥ کۆچی دوایی کرد، جەین لەگەڵ دایکی مایەوە. ساڵی ١٨٠٩ لە چەوتۆن لە نزیک ھامپشایەر نیشتەجێ بوون. لە مانگی ئایاری ١٨١٧ دا، بۆ ئەوەی لە نزیک پزیشکەکەی بێت، چوو بۆ وینچێستەر. جەین ئۆستن لە ١٨ی تەمووزی ١٨١٧ ھەر لە وینچێستەر گیانی لەدەستدا.

جەین ئۆستن ھەرگیز قسەی لەسەر بلیمەتی خۆی نەدەکرد.<ref name=jones/> تەنھا چوار لە ڕۆمانەکانی لە کاتێکدا کە لە ژیاندا بوو چاپ کران ئەوانیش بریتی بوون لە: ''مێشک و ھەست'' لە (١٨١١)، ''لەخۆبایی بوون و کینە'' (١٨١٣)، ''مانسفێڵد پارک'' (١٨١٤) و ''ئێما'' (١٨١٥). دوو ڕۆمانی دیکەدیکەی بە ناوەکانی ''نۆرسانگەر ئابی'' و ''قەناعەت پێکردن'' لە ساڵی ١٨١٧ دا لەلایەن ھێنری ئۆستنی برایەوە چاپ کران. ''قەناعەت پێکردن'' بە ماوەیەکی کەم پێش مردنی نووسرابوو. جەین ھەروەھا دوو کاری دیکەشی پێشتر نووسیوە بەناوەکانی ''خاتوو سوزان'' و ڕۆمانێکی تەواونەکراو بەناوی ''خێزانی واتسۆن''. جەین ھەروەھا کاری لەسەر ڕۆمانێکی نوێ دەکرد بەناوی ''ساندیتۆن'' بەڵام پێش ئەوەی بتوانێت تەواوی بکات مرد. جەین ئۆستن لە ئێستادا نووسەرێکی گەورەی ناسراوە.