ویکیپیدیا

شیعەی دوازدە ئیمام: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
ب خاوێنکردن و ڕێکخستنەوە
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
پەرەپێدان و درێژکردنەوەی وتار
ھێڵی ١:
 
{{بیروبڕوای ئایینی
| بیروبڕوا = شیعەی دوازدە ئیمام
| وێنە = [[پەڕگە:Zulfiqar_with_inscription.png|300px]]
| لێدوان = [[زولفەقار]] شمشێری [[عەلی کوڕی ئەبووتالیب]]،بە، بە یەکێک لە گرنگترین رەمزەکانیڕەمزەکانی شیعە دادەنرێ.
| ئایین = ئیسلام
| سەرکردە = سەرچاوە کۆنەکان و فەتواکان
| شوێنی دەرکەوتن =
| تایبەتمەندییەکان =
| لق لێ بۆوە لە =
| لقەکان =
| شوێنگە = زۆرینە پێک دێنن لە [[ئێران]]، و[[بەحرێن]] و [[ئازەربایجان]]. <br /> {{ھن}}ڕێژەیەکی زۆر لە لە [[عێڕاق]] و [[لوبنان]]. <br /> {{ھن}}کەمینە لە وڵاتانی [[کەنداوی فارس]] و [[هیندستانھیندستان]] و [[پاکستان]] و [[ئەفغانستان]].
| چەندجارەیی =
| دامەزرێنەر =
| زانستگەکان = *[[کەربەلا]]
* [[مزگەوتی حەرام]]، [[مەککە]]
Line ١٨ ⟶ ١٧:
* گۆڕی [[عەلی کوڕی ئەبووتالیب]]، [[نەجەف]]
* [[حەرەمی کازمیە]]، [[بەغداد]]
* گۆڕی [[عەلی کوڕی موسا]]، [[مەشهەدمەشھەد]]
* [[مزگەوتی جەمکەران]]
| هاوشێوەیھاوشێوەی = [[عەلەویەکان]] {{نقطة لف}} [[زەیدییە]] {{نقطة لف}} [[ئیسماعیلییە]]
| بڕوا گەل = [[ئایینە ئیبراهیمییەکانئیبراھیمییەکان]]
| هاوشێوەییھاوشێوەیی = [[عەلەویەکان]]، ,[[زەیدییە]]، ,[[ئیسماعیلیە]]
| بڕواگەل = [[ئایینە ئیبراهیمییەکانئیبراھیمییەکان]]
}}
'''شیعھٔ دوازدە ئیمام''' یان '''جەعفەری''' و ھەروەھا '''شیعەی ئیمامی''' کۆمەڵەیەکن لە ئایینی [[ئیسلام]] شیعھٔ دوازدە ئیمام لە ئەمڕۆدا زۆرترین ژمارەی شیعە پێکدەھێنن لە جیھاندا، لەبەر ئەوە ھەرکاتێک وشەی شیعە بە ڕەھایی بەکارھات ئەوە مەبەست لێی شیعەی دوازدە ئیمامە، بڕوایان وایە کە محمد دوازدە کەسی دیاری کردووە تا ئیمامی بکەن بکەن، ئەوانیش ئەو دوازدە کەسەن، کە جیاوازە لە ھەموو بڕوا ئیسلامییەکانی دیکە.<ref>{{cite web|title=Shi’i {{!}} History & Beliefs|url=https://www.britannica.com/topic/Shii|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=30ی کانوونی یەکەمی 2020|language=en}}</ref>
'''شیعهٔ دوازده ئیمام''' یان '''جه‌عفه‌ری''' کۆمه‌ڵه‌یه‌کن له ئایینی ئیسلام، یان ئه‌و وشه‌یه به‌کاردێت شیعه ئه‌گه‌ر ئه‌و وشه‌یه گووترا به ساده‌ای ئه‌وا به مانای ئه‌وان دێت، گه‌وره‌ترین کۆمه‌ڵه‌ن له‌ناو شیعه‌کان، بڕوایان وایه که محمد دوازده که‌سی دیاری کردووه تا ئیمامی بکه‌ن بکه‌ن، ئه‌وانیش ئه‌و دوازده که‌سه‌ن، که جیاوازه له هه‌موو بڕوا ئیسلامییه‌کانی دیکه.
 
لەو بڕوایەدان کە شیعھٔ دوازدە ئیمام ئیسلامی ڕاستەقینەیە، لقەکانی دیکە دواتر پەیدا بوون. لە ڕاستیدا ئیسلام دابەشبووە دوای مردنی پێغەمبەر محمد، شیعەکان گووتیان دەبێ عەلی کوڕی ئەبو تالیب بکەن بە پێشەوا، ئەوانی دیکە گووتیان ئەبوو بەکر دەبێ ببێ بە جێگرەوە، سوونەکان دەڵێن کە شیعە لەسەر دەستی عەبدوڵای کوڕی سەبەئـ دامەزراوە، کە دوای مردنی پێغەمبەر پەیدا بوو.
 
== ناو ==
له‌و بڕوایه‌دان که شیعهٔ دوازده ئیمام ئیسلامی ڕاسته‌قینه‌یه، لقه‌کانی دیکه دواتر په‌یدا بوون. له ڕاستیدا ئیسلام دابه‌شبووه دوای مردنی پێغه‌مبه‌ر محمد، شیعه‌کان گووتیان ده‌بێ عه‌لی کوڕی ئه‌بو تالیب بکه‌ن به پێشه‌وا، ئه‌وانی دیکه گووتیان ئه‌بوو به‌کر ده‌بێ ببێ به جێگره‌وه، سوونه‌کان ده‌ڵێن که شیعه له‌سه‌ر ده‌ستی عه‌بدوڵای کوڕی سه‌به‌ئـ دامه‌زراوه، که دوای مردنی پێغه‌مبه‌ر په‌یدا بوو.
چونکە مەسەلەی ئیمامەت (پێشەوایەتی) گرنگترین مەسەلەیەکە لەلایان، کۆڵەکە و بنەمای سەرەکی ئایینە، دەبێت لەلایەن خوداوە ئیمام دیاریبکرێت، مرۆڤەکان دەسەڵاتیان نییە لەو دیاریکردنەدا پێیاندەوترێت ئیمامی.<ref>{{cite web|first1=ئومێد|last1=عوسمان|title=قوتابخانە ھزری‌و سیاسییەکان لە ئیسلامدا؛ شیعەی ئیمامی (جەعفەری) [بەشی یەکەم]|url=http://www.kurdistanc.com/Islamic/details.aspx?jimare=5256&__cf_chl_jschl_tk__=a2ddae172b87c8f6ceb678813d12e9e723402a57-1609370188-0-AXdd-7QTBzE8JdDJ7rcN8H1jKlbcaRlxoRUpyzuWn_OP9SoNazDVsp0O9JGUN3oi9bCqwlzVdQCCqu5vYn6LSRdXByJQq2m1-v6iGt1iTpbhCwaCKS3XnIAvpV9wQO9q-xmia6YTBOuxgAZQA7S-cLazWJBkz2fEIvkQB1hVUWUv-n8sl8pG-z0If1_4qnJbxhxLc1wpv3fkc80ndas0jlTjhlW0lwmg-7mq23BscNP0n-WMKPXRqYKoI9TgPc1BNsEBJIQQ0OUnG9BF916Jp9ahnk3oVYT_mVmsQAW3j-FfjEERS0PV6JMECoEwfMdCA5hTIkp8sjV3PG1NbkYEBigx5KxTzNVLzX7JB5EfL8Y3|website=www.kurdistanc.com|publisher=ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان|accessdate=30ی کانوونی یەکەمی 2020}}</ref>
 
ھەروەھا بە دوازدە ئیمام ناودەبرێن، لەبەر ئەوەی باوەڕیان بە شەرعییەتی دوانزە ئیمام ھەیە بۆ پێشەوایەتی موسوڵمانان، کە بریتین لە:
# [[عەلی کوڕی ئەبووتالیب]]
# [[حەسەن کوڕی عەلی]]
# [[حوسێن کوڕی عەلی]]
# [[عەلی کوڕی حوسێن زەین ئەلعابدین]] (سەججاد)
# [[محەممەدی باقر]]
# [[جەعفەر کوڕی محەممەد]]
# [[مووسا کوڕی جەعفەر]]
# [[عەلی کوڕی مووسا]]
# محەممەد جەواد کوڕی عەلی ڕەزا
# عەلی ھادی کوڕی محەممەد جەواد
# حەسەنی عەسکەری کوڕی عەلی ھادی
# محەممەد مەھدی کوڕی حەسەنی عەسکەری
 
== بیروباوەڕ ==
{{کورت}}
شیعەی ئیمامی بەگشتی لەگەڵ سەرجەم گروپە ئیسلامییەکانی تردا ھاوڕان لەسەر مەسەلە بنەڕەتییەکانی بیروباوەڕی ئیسلامی، وەک: باوەڕبوون بە تاکوتەنھایی خودا، باوەڕبوون بە بە پێغەمبەران، بە کتێبە ئاسمانییەکان، بە [[ڕۆژی دوایی لە ئیسلامدا|ڕۆژی دوایی]]. بەڵام لە وردەکارییەکانی ئەم مەسەلانە و ھەندێک بابەتی لاوەکیدا، یان لەگەڵ موعتەزیلەکاندا ھاوڕان، یان لەگەڵ ئەشعەری و ماتوریدییەکاندا، ھاوکات لە ھەندێک بوواردا ڕای تایبەتی خۆیان ھەیە<ref>{{cite book|last1=Maghnīyah|first1=Muḥammad Jawād|title=Shīʻah va zamāmdārān-i khvudsar|publisher=نبوی|location=Tihrān|isbn=978-964-6405-70-7|pages=423|edition=Nawbat-i chāp: avval|url=https://www.goodreads.com/book/show/12275056|accessdate=30ی کانوونی یەکەمی 2020|language=fa}}</ref>
 
== سەرچاوەسەرچاوەکان ==
١-[[ar.wikipedia.org|ویکی پێدیای عەرەبی]]
 
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/شیعەی_دوازدە_ئیمام»