فەتحوڵڵا گویلەن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە خوێندنگەی ئایینیدا دەیخوێند لە مناڵیمنداڵی و گەنجیدا ودەڕۆیشتە ئەڕۆیشتە[[تەکیە (ڕوونکردنەوە)|تەکیەوە]] و لەگەڵ زانستە ئایینییەکاندا پەروەردەیەکی ڕۆحی کرا،دةکرا، ھەروەھا خوێندنی زانستەکانی تر و فەلسەفەی لە بیرلەبیر نەکرد، لە ماوەی ساڵەکانی خوێندنییدا بە [[پەیامەکانی نوور]] ئاشنا بووئاشنابوو و زۆر کاریگەر بوو پێی، کە بزووتنەوەیەکی نوێخوازی و نوێکەرەوەی گشتگیر بوو و بەدیعوزەمان [[سەعید نوورسی]] پێشەوایەتی ئەکرددەکرد.<ref>{{Cite web |url=http://ijh.cgpublisher.com/product/pub.26/prod.1529 |title=The Gulen Movement: Communicating Modernization, Tolerance, and Dialogue in the Islamic World. The International Journal of the Humanities, Volume 6, Issue 12, pp.67-78. |access-date=٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161107045937/http://ijh.cgpublisher.com/product/pub.26/prod.1529 |archive-date= ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ |dead-url=yes}}</ref>

و لەگەڵ زیادبوونی تەمەنییداتەمەنی تێروانینەکانی زیادبوون و ڕۆشنبیرییەکەی ھەمەچەشن بوو و ڕۆشنبیری ڕۆژئاوایی ئەخوێندەوەدەخوێندەوە لەگەڵ بیرۆکە و فەلسەفەکانیان ھاوکات لەگەڵ فەلسەفەکانی ڕۆژھەڵات، ھەروەھا زانستە دانراوەکانی ئەخوینددەخویند وەک [[فیزیا]] و [[کیمیا]] و زانستی [[گەردوونناسی]] و [[زیندەوەرزانی]] و ھتد.{{ژێدەر<ref>[https://web.archive.org/web/20100917191906/http://www.islamonline.net/arabic/famous/2002/03/article04.shtml فەتحوڵڵا گویلەن.. گفتوگۆ بکە لەگەڵ بەرامبەر لێی تیدەگەیت]، ئیسلام ئۆن لاین، ٢٤ی ئازاری پێویستە}}٢٠٠٢</ref>

دەستی کرد بە ئیش بانگەوازەکەی لە [[پارێزگای ئیزمیر|ئیزمیر]] لە مزگەوتی «کە‌ستانە پازاڕی» لە خوێندنگەیەکی لەبەرکردنی قورئانی تایبەت بە مزگەوتەکە، پاشان وەک ئامۆژگارێکی گەڕۆک ئیشی ئەکرد، ودەکرد، ھەموو ناوچەکانی ڕۆژئاوای [[ئەنادۆڵ]] گەڕاندەگەڕا لە وتارو تار و ئامۆژگارییەکانیدا ڕێگەی ئیسلامی بۆ خەڵک ڕوون دەکردەوە.{{ژێدەر پێویستە}}

کەوتە گەڕان بە ھەموو وڵاتدا و لە [[مزگەوت|مزگەوتەکاندا]] ئامۆژگاری و وتارەکانی ئەوترایەوە، ھەروەھادەوتەوە، چەندین وانەی زانستی و ئایینی و کۆمەڵایەتی و فەلسەفی و ئایۆلۆژیی ڕێکخست.{{ژێدەر پێویستە}}

کۆڕ و کۆبوونەوە و دیداری تایبەتی ئەبەستدەبەست و لەسەر بێباوەڕی و گومان وەڵامی خەڵک و بە تایبەت گەنجانی ئەدایەوە،دەدایەوە، لەبەرئەوەیلەبەر ئەوەی وەڵامەکانی کاریگەر بوون، خەڵک لە دەوری کۆ بوونەوە و ئەوانەی لە بیرۆکەکانی سوودمەند بوونسوودمەندبوون لە سنووری یاسا ڕێپێدراوەکانی [[تورکیا]]دا ھەستان بە بنیاتنانی چەندین خوێندنگە و بەشی ناوخۆیی، و دەرکردنی [[گۆڤار]] و ڕۆژنامە و دەرکردنی کتێب و دانانی دەزگای ڕاگەیاندن و تەلەڤیزیۆن، و لە دوای ڕووخانی [[یەکێتی سۆڤیەت]] ئەم خوێندنگانە لە ھەموو جیھاندا بڵاوبوونەوە، بە تایبەت لە وڵاتەکانی ئاسیای ناوەڕاستدا وناوەڕاستدا، لە ئێستادا لە زۆربە‌ی وڵاتانی جیھاندا بوونیان ھە‌یە.