جنۆکە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ھەموو [[موسڵمانان]]ی جیھان لەسەر ئەوە ھاوتان کە جنۆکە بوونی ھەیە و لە [[قورئان|قورئاندا]] باسکراوە: '''{{قورئان|سوورەت=الرحمن|ئایەت=١٥|ژمارە=١}}''' و لە [[قورئان|قورئاندا]] سوورەتیکیسوورەتێکی تەواو ھەیە لەسەر جنۆکە بەناوی [[جن (سوورەت)|سوورەتی جن]]. موسڵمانانەکان باوەڕیان وایە کە جنۆکە توانای جەستەیی نائاسایی ھەیە، کە دەتوانی خەڵک ببینێت ھەروەھا دەتوانێ شێوەیەی خۆیان بگۆرنبگۆڕن بەو جۆری کە دەیانەوێت، و ھەندێک لە پسپۆڕانی قورئان، قورئان لەسەر ئەو کەسانە دەخوێننەوە کە جنۆکە دەستیان لێداوە یان چووتە لاشیان بۆ ئەوەی دەریان بکەن و ھەندێکی تریش دەتوانن لەگەڵ جنۆکەکان قسە دەکەن و مشتومڕیان لەگەڵ بکەن لە ڕوانگەی ئەوان، ھەروەھا لە قورئاندا ٢٩ جار باسی جنۆکە کراوە. کە لە ڕوانگەی قورئاندا [[محەممەد]] وەک پێغەمبەرێک بۆ ھەردوو کۆمەڵگای مرۆڤ و جنۆکە نێردراوە<ref>[[قورئان|قورئانی پیرۆز]]، سوورەتی ئەنعام، [[ئایەت]] ١٩</ref>

''=== قورئان دادەنێن بەبوونی جنۆکە کە سیفەتەکانی بە کورتی:'' ===

# ھەندێک باوەرداڕنباوەڕدارن و ھەندێکی بێ باوەڕن<ref name="آیات سورە جن و الرحمن"/>

'''شێوەکانی جنۆکە دەکرێت دابەشبکرێت بۆ سێ پۆلی سەرەکی:'''

=== لەسەر شێوەی ئاژەلئاژەڵ ===

ھەروەھا جنۆکەکان بە تەم و زریانی پەیوەستکراوە کە لەوانەیە لە تەم یان زریانی لماویدا دەربکەوێت.

زۆرجاران جنۆکە لەسەر شێوەی مرۆڤ دەردەکەون.

ھەردوو لیکۆلینەوەیلێکۆڵینەوەی ئیسلامی و نائیسلامی بەگشتی جیاوازی لەنێوان فریشتە و جنۆکە و شەیتان دەکەن وەکوو سێ جۆری جیاوازی قەوارەی ڕۆحی لە ڕوانگەی ئیسلامیدا،<ref>Amira El-Zein ''Islam, Arabs, and Intelligent World of the Jinn'' Syracuse University Press 2009 {{ISBN|9780815650706}} page 21</ref><ref name="ReferenceG">Tobias Nünlist ''Dämonenglaube im Islam Walter de Gruyter GmbH & Co KG'', 2015 {{ISBN|978-3-110-33168-4}} p. 47 (German)</ref> زۆرجاران جیاوازەکانی نێوان جنۆکە و شەیتان ڕوون نییە، جنۆکەکان چەندین تایبەتمەندییان ھەیە کە لەگەڵ شەیتانەکان ھاوبەشیدەکەن، کە ھەردووکیان بەرپرسن لە نەخۆشییە دەروونییەکان و خاوەندارێتیکردنی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەم تایبەتمەندییانە لە فەرموودەی قورئان و پێغەمبەردا دەرناکەون. کە قورئان جەخت لەسەر بەراوردکاری نێوان مرۆڤ و جنۆکە دەکاتەوە کە وەکوو بەرپرس و ئازادن لە کردەوەکانیان،<ref>Eichler, Paul Arno, 1889 Die Dschinn, Teufel und Engel in Koran [microform] p. 60 (German)</ref><ref name="ReferenceG2">Tobias Nünlist ''Dämonenglaube im Islam Walter de Gruyter GmbH & Co KG'', 2015 {{ISBN|978-3-110-33168-4}} p. 47 (German)</ref> جنۆکە چەندین تایبەتمەندی لەگەڵ مرۆڤ ھاوبەشدەکات، کە شەیتانەکان نیانە.<ref name="racius1">Egdunas Racius ISLAMIC EXEGESIS ON THE JINN: THEIR ORIGIN, KINDS AND SUBSTANCE AND THEIR RELATION TO OTHER BEINGS p. 132</ref>

ھیچ بەڵگەیەکی زانستی نییە لەسەر بوونی جنۆکە لە زانستی ھاوچەرخدا، کە چەندین لێکۆڵینەوەی لەسەرکراوە، کە لێکۆڵینەو و توێژینەوەکان نەگەشتونەتە ئەنجامی ئەرێنی، ھەروەھا ھێچ بەڵگەنامە یان وێنەیەکی دانپێدراو لە گۆڤارە زانستییەکاندا بڵاونەکراونەتەوە، ھەروەھا لە بواری پزیشکی پشتڕاست نەکرایەوە، و ھۆکارەکانی نەخۆشی بۆ نەخۆشیاکانی شیزۆفرینیا یان شیزۆفرینیایە دەگەرینتەوەدەگەڕێننەوە.