ویکیپیدیا

جۆ بایدن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
No edit summary
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
No edit summary
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
ھێڵی ١٢:
| term_start1 = ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩
| term_end1 = ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧
| predecessor1 = [[دیک چێنیچەینی]]
| successor1 = [[مایک پێنس]]
| office2 = سیناتۆری [[ئەنجومەنی پیرانی ئەمەریکا]]
ھێڵی ٦٧:
'''جۆسێف ڕۆبینێت بایدن جونیەر''' ({{ئینگ|Joe Biden}}) (لەدایکبووی ٢٠ی تشرینی دووەمی ١٩٤٢) ناسراو بە '''جۆو بایدن''' سیاسەتمەدارێکی [[ئەمریکی]]یە. وەک ٤٧ەمین [[جێگری سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکان]] خزمەتی کردووە لە کابینەکەی [[باراک ئۆباما]] لەنێوان ساڵانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠١٧دا وەک ئەندامێکی [[حیزبی دیموکرات (ویلایەتە یەکگرتووەکان)|حیزبی دیموکرات]]. بایدن وەک ئەندامی ئەنجوومەنی پیران سەر بە ویلایەتی [[دێلەوەیر]] خزمەتی کردووە لەنێوان ساڵانی ١٩٧٣ بۆ ٢٠٠٩. دوای ئەوەی وەک کاندیدی [[حیزبی دیموکرات (ویلایەتە یەکگرتووەکان)|دیموکراتەکان]] ھەڵبژێردرا وەک ڕکابەری [[دۆناڵد ترامپ]] بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا]]، ڕۆژی ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ وەک براوەی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و ٤٦ھەمین [[سەرۆک کۆماری ویلایەتە یەکگرتووەکان|سەرۆکی ئەمریکا]] دانرا.<ref>{{Cite web|last=|first=|datNovember 07, 2020e=|title=Biden defeats Trump in an election he made about character of the nation and the President|url=https://amp.cnn.com/cnn/2020/11/07/politics/joe-biden-wins-us-presidential-election/index.html?__twitter_impression=true|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=CNN}}</ref>
 
بایدن لە هەریەک لە [[پێنسیلڤانیا|سکرانتن،پێنسیلڤانیا]] و [[دێلاوێر|نیوکاسڵ کاونتی،دێلاوێر]] ژیاوە<ref name="witcover">{{cite book|last=Witcover|first=Jules|url=https://archive.org/details/isbn_9780061791987|title=Joe Biden: A Life of Trial and Redemption|publisher=William Morrow|year=2010|isbn=978-0-06-179198-7|location=New York City|authorlink=Jules Witcover}}</ref> و لە [[زانکۆی دێلاوەیر]] خوێندوویەتی تا دواتر چووە بڕوانامەی بەکالۆرۆیۆسی لە [[زانکۆی سیراکەسسیراکیوز]] هێناوەتەوە لەساڵی ١٩٦٨.<ref name="nyt-father">{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2008/10/24/us/politics/24biden.html |title=Father's Tough Life an Inspiration for Biden |last=Broder |first=John M. |newspaper=The New York Times |date=October 23, 2008 |accessdate=October 24, 2008}}</ref><ref>{{cite news|url=https://thecaucus.blogs.nytimes.com/2008/09/16/riding-the-rails-with-amtrak-joe/|title=Riding the Rails With Amtrak Joe|last=Leibovich|first=Mark|newspaper=The New York Times|date=September 16, 2008|accessdate=September 17, 2008}}</ref> لەساڵی ١٩٧٠، وەک ئەندامی ئەنجومەنی نیوکاسڵ کاونتی هەڵبژێرا و بووە شەشەمین لاوترین ئەندامی ئەنجومەنی پیران کاتێک توانی ببێتە نوێنەری ویلایەتی دیلاوێر لەساڵی ١٩٧٢ـدا. بایدن ئەندامیش لە کۆمیتەی ئەنجومەنی پیران بۆ بڕیارەکانی دەرەوە و دواتر بووە بەڕێوبەری کۆمیتەکەش. بایدن دژی [[شەڕی کەنداو]] بووە، بەڵام پشتگیری لە زیادکردنی ژمارەی سەربازانی [[ناتۆ]] کرد لەکاتی [[شەڕی یوگسلاڤ|شەڕی یوگوسلاڤ]] لە ١٩٩٠ەکاندا. هەروەها پشتگیری لە [[جەنگی عێراق|بڕیاری داگیرکردنی عێڕاق]] کرد لەساڵی ٢٠٠٢، بەڵام دژی زیادکردنی ژمارەی سەربازانیان وەستایەوە لەساڵی ٢٠٠٧. هەربەدەر لەمەش سەرۆکی کۆمیسیۆنی دادوەری ئەنجومەن بووە لە ساڵی ١٩٨٧ تاکو ١٩٩٥، و بەرپرس بووە لە چەندین پڕۆژەیاسای تایبەت ماددە هۆشبەرەکان، کەمکردنەوەی تاوان، ئازادیە مەدەنییەکان. بایدن سەرکردایەتی کۆمەڵێک هەوڵی کرد بۆ پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای تایبەت بە کۆنترۆڵکردنی تاوان و توندوتیژی دژی ئافرەتان و بەشداربووە لە دامەزراندنی شەش دادوەر لە [[دادگای باڵای ویلایەتە یەکگرتووەکان]]<nowiki/>دا. هەروەها لەساڵانی ١٩٨٨ و ٢٠٠٨ خۆی بۆ سەرۆکایەتی ئەمەریکا کاندید کرد، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو.
 
بایدن شەش جار بەدوای یەک لە ئەنجومەنی پیران هەڵبژێردرایەوە تا دواتر وازی لەم پۆستەی هێنا تا ببێتە جێگری سەرۆک ئۆباما؛ دواتر لەساڵی ٢٠١٢شدا دووبارە هەڵبژاردنەکەیان بردەوە. وەک جێگری سەرۆک، بایدن بەرپرس بوو لە بودجەی چاکسازی و گەڕاندنەوەی ئابووری بۆ سەر دۆخی جاران دوای داڕمانی ئابووری لە ئەمەریکا. ڕێکەوتنی بایدن لەگەڵ ئەندامانی حیزبی کۆماری لە ئەنجومەن وایکرد چەندین پڕۆژەیاسای جۆراوجۆر پەسەند بکرێت. لەساڵی ٢٠٠٧ــدا، ئۆباما [[مەدالیای ئازادی سەرۆکایەتی]] بەخشیە بایدن.
ھێڵی ١٢٠:
لە دە ساڵی سەرەتای لە ئەنجومەنی پیران، بایدن بەردەوام تیشکی دەخستە سەر کۆنترۆڵکردنی چەک. دوای ئەوەی کۆنگرێسی ئەمەریکا ڕەزامەندی لەسەر پەیماننامەی "ساڵت ٢ - گفتوگۆ ستراتیجیەکانی سنووردارکردنی چەک" دەرنەبڕی کەوا لەساڵی ١٩٧٩ لەلایەن سەرۆکی [[یەکێتیی سۆڤیەت]] [[لیۆنید برێژنێڤ]] و سەرۆک [[جیمی کارتەر]] ئیمزا کرا، بایدن لەگەڵ وەزیری دەرەوەی سۆڤیەت [[ئاندرێی گرۆمیکۆ]] کۆبوویەوە تاکو نیگەرانیەکانی ئەمەریکای پێ بگەینێت و ڕازیکردن هەندێک گۆڕانکاری لە پەیماننامەکە بکەن تاکو کۆنگرێس ڕازی بکەن. کاتێک ئیدارەی سەرۆک ڕێیگن هەوڵیاندا پێگەی پەیممانەکە لاواز بکەن، بایدن داوایکرد کە پابەندی پەیماننامەکە بکەن. بایدن سەرنجێکی زۆری میدیاکانی بۆخۆی ڕاکێشا کاتێک لە دانیشتنێکی ئەنجومەن بە توندی ڕەخنەی لە وەزیری دەرەوە [[جۆرج شولتز]] گرت بەهۆی پشتگیری کابینەکەی ڕێیگن بۆ حکومەتی ئەوکاتی [[ئەفریقای باشوور]] کە لە وڵاتەکەدا [[ئەپارتاید]] و چەوساندنەوەی ڕەشپێستان بەردەوامی هەبوو.
 
=== وەستانەوە دژی یاسایپاسەکانی نەهێشتی جیاکاری لەنێو پاسەکاندا ===
لە نێوەندی حەفتاکاندا، بایدن یەکێک بوو لەو سیناتۆرانەی ئەنجومەن کەوا دژی [[پاسەکانی نەهێشتی جیاکاری]] وەستایەوە. لە یەکەمین بانگەشەی بۆ ئەنجومەن، بایدن ۆشتگیری خۆی بۆ بنبڕکردنی جیاکاری نەژادی دەربڕی، بەڵام نەک لەڕێگەی تێکەڵکردنی قوتابیانی ناوچە هەژارنشینەکان لەگەڵ دەوڵەمەندنشینەکان. لە مایۆی ١٩٧٤دا، بایدن دەنگی بە هەندێک یاسادا دژی کەمکردنەوەی جیاکاری نەژادی و ڕەگەزپەرسی. دواتر، بایدن رای خۆی گۆڕیبوو لەسەر باسەکە و هاتە سەر ئەو بڕوایەی پاسەکانی نەهێشتنی جیاکاری لەدەرەوەی دەسەڵاتی دادوەرین تا دەستکاری بکرێن، بەڵام هەر بەردەوام بوو لە وەستانەوە دژی دەستپێشخەریەکە.
 
ئەم هەڵوێستەی بایدن چەندین جار ووروژێنرایەوە، بەتایبەت لەکاتی دیبەیتەکانی کاندیدانی حیزبی دیموکرات، کاتێک کامڵا هاریس (کە ئەوکات ڕکابەری بوو و نەبوبووە و جێگری) بە بایدنی ڕاگەیاند، "تۆ پاڵپشتی ئەو سیناتۆرە جیاخوازانەت دەکرد تا دژی پاسەکانی نەهێشتنی جیاکاری بوەستنەوە". لە وەڵامدا بایدن گوتی، "من دژی پاسەکانی نەهێشتنی جیاکاری نەوەستامەوە، بەڵکو دژی ئەوە وەستامەوە کە وەزارەتی پەروەردە دەستی هەبێت لە ڕێکخستنی یاساکە".<ref>{{Cite web|last=|first=|date=16 July 2019|title=Joe Biden’s record on school desegregation busing, explained|url=https://www.vox.com/policy-and-politics/2019/6/28/18965923/joe-biden-school-desegregation-busing-democratic-primary|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=11 November 2020|website=Vox}}</ref>
 
=== بانگەشەی بۆ هەڵبژاردنی ١٩٨٨ی بۆ سەرۆکایەتی ===
Line ١٣٧ ⟶ ١٤٠:
 
=== سەرۆکی کۆمیسیۆنی دادوەری ئەنجومەنی پیران ===
[[پەڕگە:Biden Crime Bill.jpg|alt=|وێنۆک|بایدن لەکاتی وتاردان لەبارەی ئیمزاکردنی پڕۆژەیاسای کۆنترۆڵکردنی تاوان لەساڵی ١٩٩٤.|309x309پیکسڵ220x220px]]
 
=== سەرۆکی کۆمیسیۆنی پەیوەندیە نێودەوڵەتیەکانی ئەنجومەنی پیران ===
Line ١٨٣ ⟶ ١٨٦:
=== تەندروستی ===
 
=== '''دۆزی کورد''' ===
 
=== پەنابەران ===
Line ٢٠١ ⟶ ٢٠٤:
 
== بیروڕا سیاسیەکانی ==
{{Main|بیروڕا سیاسیەکانی جۆ بایدن}}
بایدن وەک دیموکراتێکی نوێخواز سەیر دەکرێت. بایدن پشتگیری پڕۆژەیاسای بوژاندنەوەی ئابووری ساڵی ٢٠٠٩ی کرد، لەپاڵ زیادکردنی بودجەی چاکسازی لە کابینەکەی ئۆباما؛ گواستنەوەی بەکۆمەڵ لەنێویاندا ئامتراک و پاس؛ هاوسەرگیری هاوڕەگەزخوزان.
 
== خەڵات و پێزانینەکانی ==
[[پەڕگە:Joe Biden Receives Presidential Medal of Freedom.jpg|وێنۆک|سەرۆک ئۆباما مەدالیای ئازادی سەرۆکایەتی دەبەخشێتە بایدن، ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧.]]
 
== ئەنجامەکانی بایدن لە هەڵبژاردن ==
{| class="wikitable" style="width:70%; text-align: center;"
! colspan="12" |ئەنجامی هەڵبژاردن
|-
!ساڵ
!نووسینگە
!حیزب
!دەنگەکان بۆ بایدن
!ڕیژەی دەنگ %
!ڕکابەر
!حیزب
!دەنگەکان بۆ بەرامبەر
!ڕیژەی دەنگ %
|-
|١٩٧٠
|ئەنجومەنی پارێزگا
|{{Aye}}
دیموکرات
|10,573
|55%
|لۆرێنس تی مێسیک
|کۆماری
|8,192
|43%
|-
|١٩٧٢
| rowspan="7" |[[ئەنجومەنی پیرانی ئەمەریکا|ئەنجومەنی پیران]]
|{{Aye}}
دیموکرات
|116,006
|50%
|جەی کەیلب بۆگس
|کۆماری
|112,844
|49%
|-
|١٩٧٨
|{{Aye}}
دیموکرات
|93,930
|58%
|جەیمس ئێچ باکستەر
|کۆماری
|66,479
|41%
|-
|١٩٨٤
|{{Aye}}
دیموکرات
|147,831
|60%
|جۆن ئێم بیوریس
|کۆماری
|98,101
|40%
|-
|١٩٩٠
|{{Aye}}
دیموکرات
|112,918
|63%
|جەین برودی
|کۆماری
|64,554
|36%
|-
|١٩٩٦
|{{Aye}}
دیموکرات
|165,465
|60%
|ڕەیمند جەی کلەیوۆرسی
|کۆماری
|105,088
|38%
|-
|٢٠٠٢
|{{Aye}}
دیموکرات
|135,253
|58%
|ڕەیمند جەی کلەیوۆرسی
|کۆماری
|94,793
|41%
|-
|٢٠٠٨
|{{Aye}}
دیموکرات
|257,484
|65%
|کریستین ئۆدۆنێڵ
|کۆماری
|140,584
|35%
|-
|٢٠٠٨
| rowspan="2" |[[جێگری سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکان|جێگری سەرۆک]]
|{{Aye}}
دیموکرات
|69,498,516
365 دەنگی ئێلێکتۆرال (270 پێویستە)
|53%
|[[سارە پالین|سارا پالین]]
|کۆماری
|59,948,323
173 دەنگی ئێلێکتۆرال
|46%
|-
|٢٠١٢
|{{Aye}}
دیموکرات
|65,915,795
332 دەنگی ئێلێکتۆرال (270 پێویستە)
|51%
|پۆڵ ڕایان
|کۆماری
|60,933,504
206 دەنگی ئێلێکتۆرال
|47%
|-
|[[ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (٢٠٢٠)|٢٠٢٠]]
|[[سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکان|سەرۆک]]
|{{Aye}}
 
دیموکرات
|
|
|[[دۆناڵد ترامپ]]
|کۆماری
|
|
|}
 
== سەرچاوەکان ==
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/جۆ_بایدن»