جۆ بایدن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary تاگەکان: nowiki زیاد کرا بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری |
No edit summary تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری |
||
ھێڵی ٦٥:
| website = {{url|joebiden.com|ماڵپەڕی فەرمی}}
}}
'''جۆسێف ڕۆبینێت بایدن جونیەر''' ({{ئینگ|Joe Biden}}) (لەدایکبووی ٢٠ی تشرینی دووەمی ١٩٤٢) ناسراو بە '''جۆو بایدن''' سیاسەتمەدارێکی [[ئەمریکی]]یە. وەک ٤٧ەمین [[جێگری سەرۆکی ئەمەریکا]] خزمەتی کردووە لە کابینەکەی [[باراک ئۆباما]] لەنێوان ساڵانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠١٧دا وەک ئەندامێکی [[حیزبی دیموکرات (ویلایەتە یەکگرتووەکان)|حیزبی دیموکرات]]. بایدن وەک ئەندامی ئەنجوومەنی پیران سەر بە ویلایەتی [[
بایدن لە هەریەک لە [[پێنسیلڤانیا|سکرانتن،پێنسیلڤانیا]] و [[دێلاوێر|نیوکاسڵ کاونتی،دێلاوێر]] ژیاوە<ref name="witcover">{{cite book|last=Witcover|first=Jules|url=https://archive.org/details/isbn_9780061791987|title=Joe Biden: A Life of Trial and Redemption|publisher=William Morrow|year=2010|isbn=978-0-06-179198-7|location=New York City|authorlink=Jules Witcover}}</ref> و لە [[زانکۆی دێلاوێر]] خوێندوویەتی تا دواتر چووە بڕوانامەی بەکالۆرۆیۆسی لە [[زانکۆی سیراکەس]] هێناوەتەوە لەساڵی ١٩٦٨.<ref name="nyt-father">{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2008/10/24/us/politics/24biden.html |title=Father's Tough Life an Inspiration for Biden |last=Broder |first=John M. |newspaper=The New York Times |date=October 23, 2008 |accessdate=October 24, 2008}}</ref><ref>{{cite news|url=https://thecaucus.blogs.nytimes.com/2008/09/16/riding-the-rails-with-amtrak-joe/|title=Riding the Rails With Amtrak Joe|last=Leibovich|first=Mark|newspaper=The New York Times|date=September 16, 2008|accessdate=September 17, 2008}}</ref> لەساڵی ١٩٧٠، وەک ئەندامی ئەنجومەنی نیوکاسڵ کاونتی هەڵبژێرا و بووە شەشەمین لاوترین ئەندامی ئەنجومەنی پیران کاتێک توانی ببێتە نوێنەری ویلایەتی دیلاوێر لەساڵی ١٩٧٢ـدا. بایدن ئەندامیش لە کۆمیتەی ئەنجومەنی پیران بۆ بڕیارەکانی دەرەوە و دواتر بووە بەڕێوبەری کۆمیتەکەش. بایدن دژی [[شەڕی کەنداو]] بووە، بەڵام پشتگیری لە زیادکردنی ژمارەی سەربازانی [[ناتۆ]] کرد لەکاتی [[شەڕی یوگسلاڤ|شەڕی یوگوسلاڤ]] لە ١٩٩٠ەکاندا. هەروەها پشتگیری لە [[جەنگی عێراق|بڕیاری داگیرکردنی عێڕاق]] کرد لەساڵی ٢٠٠٢، بەڵام دژی زیادکردنی ژمارەی سەربازانیان وەستایەوە لەساڵی ٢٠٠٧. هەربەدەر لەمەش سەرۆکی کۆمیسیۆنی دادوەری ئەنجومەن بووە لە ساڵی ١٩٨٧ تاکو ١٩٩٥، و بەرپرس بووە لە چەندین پڕۆژەیاسای تایبەت ماددە هۆشبەرەکان، کەمکردنەوەی تاوان، ئازادیە مەدەنییەکان. بایدن سەرکردایەتی کۆمەڵێک هەوڵی کرد بۆ پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای تایبەت بە کۆنترۆڵکردنی تاوان و توندوتیژی دژی ئافرەتان و بەشداربووە لە دامەزراندنی شەش دادوەر لە [[دادگای باڵای ویلایەتە یەکگرتووەکان]]<nowiki/>دا. هەروەها لەساڵانی ١٩٨٨ و ٢٠٠٨ خۆی بۆ سەرۆکایەتی ئەمەریکا کاندید کرد، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو.
ھێڵی ٨٦:
== یەکەم هاوسەرگیری، کۆلێژی یاسا، سەرەتای ژیانی پیشەگەری (١٩٦٦-١٩٧٢) ==
[[پەڕگە:Joe Biden in 1965 Edition of Blue Hen Yearbook.jpg|وێنۆک|بایدن لە وێنەی دەرچووانی زانکۆی دێلەوەیردا، ساڵی ١٩٦٥.|ڕاست|
لە ٢٧ی ئابی ١٩٦٦ـدا، بایدن هاوسەرگیری لەگەڵ [[نیێیڵا هەنتەر]] کرد کەوا قوتابیەکی [[زانکۆی سیرەکس]] بوو.<ref name="ap-timeline">{{cite news|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/n/a/2008/08/22/politics/p222636D16.DTL|title=A timeline of U.S. Sen. Joe Biden's life and career|agency=[[Associated Press]]|newspaper=[[San Francisco Chronicle]]|date=August 23, 2008|accessdate=September 6, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925021142/http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=%2Fn%2Fa%2F2008%2F08%2F22%2Fpolitics%2Fp222636D16.DTL|archivedate=September 25, 2008|url-status=dead}}</ref> هاوسەرگیریەکەیان دوای مشتومڕێکی زۆر هات لەنێوان بایدن و خێزانی هاوسەرەکەی بەوپێیەی بایدن کاسۆلیکی ڕۆمانی بوول ئاهەنگی هاوسەرگیریەکەیان لە کڵێسایەکی سکانیتڵس،نیویۆرک سازکرد.<ref>Biden, ''Promises to Keep'', pp. 32, 36–37.</ref> بەیەکەوە سێ منداڵیان بوو کە بریتین لە [[بۆو بایدن]] (٣ی فێبرایەری ١٩٦٩-٣٠ی مایۆی ٢٠١٥)، [[هەنتەر بایدن]] (لەدایکبووی ١٩٧٠)، و [[نایۆمی کریستینا بایدن]] (٨ی تشرینی دووەمی١٩٧١-١٨ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٢).
لەساڵێ ١٩٦٨ـدا ،بایدن کۆلێژی یاسای زانکۆی سیرەکسی تەواوکرد و ٧٦ەمین قوتابی بوو لەسەر ئاستی ٨٥ قوتابی پۆلەکەی<ref name="wpbclina" /><ref name="ctbadmerr" /> و لە نووسینگەی یاسایی دێلەوەیر دەستبەکاربووە وەک پارێزەر لەساڵی ١٩٦٩. لەوکاتەی دەیخوێند، بایدن بانگهێشتنامەی خزمەتی سەربازی پێگەیشتبوو، بەڵام بەهۆی [[ئاسم|تەنگە نەفەسی]]<nowiki/>ەوە خزمەتی نەکردووە.<ref name="ap-draft" /><ref name="wapo-romano87">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/1987/06/09/joe-biden-the-politics-of-belief/c19fd9f1-3c4a-44c2-97e2-fd30cbdb22bc/|title=Joe Biden & the Politics of Belief|last=Romano|first=Lois|newspaper=The Washington Post|date=June 9, 1987}}</ref>
[[پەڕگە:Joe_Biden_first_official_photo.jpg|link=https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%95%DA%95%DA%AF%DB%95:Joe_Biden_first_official_photo.jpg|ڕاست|وێنۆک|
لەساڵی ١٩٦٨دا، بایدن لە نووسینگەی دادوەری ویلیمینگتن دەستبەکار بوو کە لەوکاتەی لەلایەن ویلیەم پریکێتەوە بەڕێوە دەبردرا کەوا لەوێشەوە بایدن خۆی وەک کۆماریەک دەهاتە بەرچاو،<ref name="dmn-872">{{cite news|last=Leubsdorf|first=Carl P.|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_text_direct-0=0ED3CF5858543A33&p_field_direct-0=document_id|title=Biden Keeps Sights Set On White House|date=September 6, 1987|newspaper=[[The Dallas Morning News]]}} Reprinted in {{cite news|url=http://www.dallasnews.com/sharedcontent/dws/news/washington/cleubsdorf/stories/082308dnpolbiden87profile.4d6e19b.html|title=Lifelong ambition led Joe Biden to Senate, White House aspirations|date=August 23, 2008|newspaper=[[The Dallas Morning News]]|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080919060037/http://www.dallasnews.com/sharedcontent/dws/news/washington/cleubsdorf/stories/082308dnpolbiden87profile.4d6e19b.html|archivedate=September 19, 2008}}</ref> بەوپێیەی ڕقی لە پارێزگارە دیموکراتەکەی دێلەوەیر چارلس ئێڵ. تێری دەبوویەوە، بەڵام لە ناسنامە حیزبیەکەی خۆی وەک سەربەخۆ ناساندبوو بەهۆی ئەوەی ڕقی لە کاندیدی کۆماریەکانی بۆ سەرۆکایەتی [[ڕیچارد نیکسۆن|ڕیچارد نیکسن]] دەبوویەوە.[[پەڕگە:Delaware Senate Election Results by County, 1972.svg|وێنۆک|
=== بانگەشەی بۆ هەڵبژاردنی ١٩٧٢ بۆ ئەنجومەنی پیران ===
ھێڵی ١٣٩:
=== کارەکانی دیکەی ===
بایدن پشتگیریەکی گەورەی [[ئامتراک]] دەکات و هەمیشە داوای کردووە بودجەی باشتری بۆ تەرخان بکرێت.
لە سەرەتەکانی ١٩٩١ا، بایدن لە زانکۆی وایدانەر، کۆلێژی یاسا، کۆمەڵێک سیمیناری یاسایی پێشکەش دەکرد، جاری وا هەبوو بایدن لە وڵاتانی ترەوە دەگەڕاوە بۆ پێشکەشکردنی سیمینارەکەی.
لە ٢٠٠٠ەکاندا، بایدن پشتگیری پڕۆژەیاسایەکی کرد تایبەت بە مایەپوچبوون. سەرۆک بیڵ کلینتن، پڕۆژەیاساکەی ڤیتۆ کرد، بەڵام لە سەردەمی جۆرج بوش و لەساڵی ٢٠٠٥دا، پڕۆژەیاسای " Bankruptcy Abuse Prevention and Consumer Protection Act" پەسەندکرا و بایدن یەکێک بوو لەو ١٨ دیموکراتەی دەنگی بۆ پڕۆژەیاساکە دا.
هاوکات بایدن ڕێکەوتتنامەیەکی لەگەڵ ڕووسیاش واژۆ کرد، کاتێک ڕووسیا وازی لە کڕینی مریشکی ئەمەریکی هێنا، و ئەم داواکاریەشی بۆ ئەوە بوو کە ناوچەی سەسێکس کە ناوچەی ژمارە یەکە لەسەر ئاستی بەرهەمهێنانی مریشک لە ویلایەتی دێلەوەیر، بازاڕی فرۆشتنیان خراپ نەبێت.
=== ناوبانگ ===
دوابەدوای دەرچوونی لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ١٩٧٢ی ئەنجومەنی پیران، بایدن شەش جاری دیکە وەک نوێنەر هەڵژێردرایەوە لە هەڵبژاردنەکانی ١٩٧٨،١٩٨٤،١٩٩٠،١٩٩٦،٢٠٠٢ و ٢٠٠٨ و زۆربەی کاتەکانیش ٪٦٠ی دەنگەکانی دەهێنا. بایدن تا ٢٠١٨ش، ریکۆردی زۆرترین ساڵ خزمەتی لە ئەنجومەن بەناویەوە بوو.
بایدن بەزۆری لە لیستی ئەو ئەندامانی ئەنجومەنە کەوا دەوڵەمەند نین، کە بە گوتەی خۆی بەهۆی ئەوە بووە لە تەمەنێکی زووەوە بۆتە ئەندامی ئەنجومەن. کاتێک بایدن هەستیکرد کە دەکرێت ئەندامانی ئەنجومەن لە بەرامبەر لایەنگری پارە وەرگرن، پێشنیاری چاکسازیەکی گەورەی بۆ باشترکردنی گوزەرانی ئەندامانی ئەنجومەن. بایدن ١٥.٦ ملیۆن دۆلاری کۆکردەوە لەنێوان ساڵانی ٢٠١٧ بۆ ٢٠١٨. لەساڵی ٢٠١٩دا، بایدن و هاوسەرەکەی لەڕێگەی ووتاردان و بڵاوکردنەوەی کتێب توانیان ٨ ملیۆن دۆلار کۆبکەنەوە.
نووسەری سیاسی هاوەرد فاینمان لەبارەی بایدنەوە دەڵێت، "بایدن کەسێکی ئەکادیمی یان بیرکەرەوەیەکی بیردۆزی نییە، بەڵکو کەسێکی بلیمەتی شەقامەکانە. ئەو لە خێزانێکی کاسبکاری سکرانتنەوە هاتووە کە کاریان چاککردنەوە و فرۆشتی ئۆتۆمبێل بووە. بایدن ئەو بەهرەیەی هەیە کەوا ئێرلەندیەکان پێی ناسراون. هەروەها دەیڤد ئێس برۆدەریش نووسیویەتی کە بایدن بە تێپەڕبوونی کات کەسایەتی گۆڕاوە، "بایدن وەڵامی پێیە بۆ قسەکانی خەڵک لەم ڕووەوەش جێگیر بووە. توانای تێگەیشتنی لە خۆی و دەوروبەرەکەی بە تێپەڕبوونی ساڵەکان باشتر بووە". جەیمس تراوبیش نووسیویەتی، "بایدن کەسێکی بەختەوەر و ڕووخۆشە و دەکرێت چۆن بۆ خێزانەکەی بەخشندەیە، ئاواش بۆ خەڵکی بەخشندە بێت. لەساڵی ٢٠١٦دا، ڕۆژنامەنووس هاری ئێف. سیماڵ نووسی، "بایدن کڕۆکی ئامانجەکانی حیزبی دیموکراتی هەیە و لە کردارەکانی ڕەنگ دەدەنەوە".
بایدن بەوە ناسراوە کە زۆر قسە دەکات؛ لە هەمان کاتدا کەسێکە کەوا لە مشتومڕەکاندا کاریگەرە و مەبەستەکانی خۆی بەڕوونی بە بەرامبەر دەگەینێت. هەروەها زۆرجار هەندێک لێدوان دەدات کەوا بەبێ ئەوەی مەبەستی بێت بەرامبەرەکەی دڵگران دەکات. نیویۆرک تایمز لەمبارەیەوە نووسیویەتی، "ئەگەر ڕێگە بدەیت، بایدن ئەوەی دێتە سەر زاری دەریدەبرێت".[[پەڕگە:Joe Biden, official photo portrait 2.jpg|وێنۆک|پۆرترەیتی فەرمی بایدن بۆ ئەنجومەنی پیران، ساڵی ٢٠٠٥.]]
=== بانگەشەی بۆ هەڵبژاردنی ٢٠٠٨ی بۆ سەرۆکایەتی ===
|