ویکیپیدیا

دیموکراسی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
بNo edit summary
بNo edit summary
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
ھێڵی ٢:
{{زۆر درێژە}}
[[پەڕگە:2019 Democracy index.svg|وێنۆک|400px|دۆخی دیموکراسی لە ساڵی 2019دا لە جیهاندا, بە گوێرەی [[پێڕستی دیموکراسی]] لەلایەن ''[[ئێکۆنۆمیست]]''<ref>{{Cite web|url=http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf?mkt_tok=eyJpIjoiWkRKbU1HWmxNVEUwTW1FdyIsInQiOiJPdlltVFV0blFRQzZNVERCZHhVeitZRElmUGplOHh3NWs1d2wzVzdRS1JvNU1kVmUxQVRESU9LbEVSOVwvR1F4aG1PV1NlS0ZZcng4NzBcLzVNZ09JOUxiZU5TTEVPekVHayttOTRqQkQ5TkNzWGNtRlowQTZ0UzlUK0pDdm9PVGlcLyJ9|title=Democracy Index 2017 – Economist Intelligence Unit|last=|first=|date=|website=EIU.com|access-date=17 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218214151/http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf?mkt_tok=eyJpIjoiWkRKbU1HWmxNVEUwTW1FdyIsInQiOiJPdlltVFV0blFRQzZNVERCZHhVeitZRElmUGplOHh3NWs1d2wzVzdRS1JvNU1kVmUxQVRESU9LbEVSOVwvR1F4aG1PV1NlS0ZZcng4NzBcLzVNZ09JOUxiZU5TTEVPekVHayttOTRqQkQ5TkNzWGNtRlowQTZ0UzlUK0pDdm9PVGlcLyJ9|archive-date=18 February 2018|url-status=dead}}</ref>]]
'''دیموکراسی''' (بە [[زمانی یۆنانی|یۆنانی]]: ''lδημοκρατία dēmokratíadēmokratía،'')،بە بە واتایی "فەرمانڕەوایی گەل") شێوازیەکی حکومەرانیە کە هەموو هاوڵاتیەکی شیاو بە یەکسانی تێیدا بەشدار دەبن، کە تیایاندا بڕیارەکان بەپێی ڕێنمایییەکانی زۆرینەی ھاوڵاتیان بەھۆی پرۆسەیەکی ھەڵبژاردنی بێگەرد وەردەگیرێن.<ref>http://www.whatisdemocracy.net/</ref><ref>http://www.stanford.edu/~ldiamond/iraq/WhaIsDemocracy012004.htm</ref><ref>http://dictionary.reference.com/browse/democracy</ref> کە بارودۆخی کۆمەڵایەتی و ئابووری و فەرهەنگی لەخۆدەگرێت، کە ریگە بە هاوڵاتیان دەدات چارەنووسی سیاسی بە ئازادی و یەکسانی دیاریبکەن، هەروەها یەکێک لە گرنگترین بنامەکانی دیموکراسی بریتیە لە بەرپرسیارت، کە ڕێز لە سیستم بگیرێت و وشیاریت زالبێت لەسەر زەبر و توندوتیژی، دەستەواژەی دیموکراسی لە وشەی [[یۆنانی]] (دیموکراتیا= demokratia) وەرگیراوە، کە وشەی یۆنانییەکە لە دوو بەش پێکھاتووە(demos) کەواتە گەل و (kratein) کەواتە فەرمانڕەوایی لەگەڵ پاشگری (ia). کەواتە وشەکە مانای «فەرمانڕەوایی گەل».<ref>http://www.whatisdemocracy.net/</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rightsandwrong.com.au/DEMOCRAC2.pdf |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |accessdate=١٠ی ئابی ٢٠١٣ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130730173936/http://www.rightsandwrong.com.au/DEMOCRAC2.pdf |archivedate=٣٠ی تەممووزی ٢٠١٣}}</ref>
 
چەندین شێواز لە دیموکراسی هەیە، بەڵام دوو شێوازی بنەڕەتی هەیە، کە هەردووکیان هەولدەدەن بۆ چۆنیەتی بەدیهێنانی داواکاری هاووڵاتییان، یەکیک لە شێوازەکانی دیموکراسی، بریتیە لە '''دیموکراسی ڕاستەوخۆ''' کە ریگە بە هەموو هاووڵاتییەکی شیاو دەدات بەشداری ڕاستەوخۆ و کاریگەر هەبێت لە بڕیاردانی لە پێکهێنانی حکومەتدا، وە یەکیکی تر لە شێوازەکانی دیموکراسی، بریتیە لە '''دیموکراسی نوێنەرایەتی''' کە لە زۆربەی دیموکراسیە مۆدێرنەکان بەدیدەکرێت کە هەموو هاوڵاتیە شیاو لە بڕیارداندا دەسەڵاتی باڵادەست دەمێننەوە بەڵام دەسەڵاتی سیاسی بە شێوەیەکی
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/دیموکراسی»