ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە کلتوری بڕێک لە ویلایەتەکانی باشووردا ڕاگرتنی کۆیلە باو بوو؛ بەڵام لە ویلایەتەکانی باکووردا وا نەبوو. بۆیە کاتێک [[ئەبراھام لینکۆڵن]]، نوێنەری زۆربەی ویلایەتەکانی باکوور و نوێنەری کۆمارییەکان، لە ساڵی ١٨٦٠دا بووە سەرۆک کۆمار، بانگەوازی لابردنی ئەو یاسا و کلتوورەی دا و ھەموو بەندەکانی بە پێی یاسا ئازاد ژمارد. ئەوە بووە ھۆی ئاڵۆزیی نێوان ویلایەتەکانی باکوور و باشوور. لە ساڵی ١٨٦١ ئاگری [[شەڕی ناوخۆی ئەمریکا]] ساز بوو کە تا ١٨٨٦ درێژەی کێشا و تێیدا ٦٢٠ھەزار کەس کوژران، بۆیە بە خوێناویترین شەڕی مێژووی ئەم وڵاتە دەناسرێت. لە ئاکامدا باکوورییەکان سەرکەوتن و کۆیلەداری بەپێی یاسا نەما. ئەو [[ئەفریقی- ئەمریکی|ئەفریقی-ئەمریکییانەش]] کە بەپێی یاسا ئیتر کۆیلە نەبوون، بوونە خاوەن مافی شارومەندی و مافی دەنگدان.

 

لە [[شەڕی جیھانی یەکەم|جەنگی جیھانیی یەکەم]]دا، لە ساڵی ١٩١٤ ئەمریکا بێلایەن مایەوە ئەگەرچی زۆربەی خەڵک پاڵپشتیی [[فەڕەنسا]] یا [[ئینگەلترا|بەریتانیایان]] دەکرد. ئەمریکا لە ساڵی ١٩١٧ ھاوکاریی [[ھێزەکانی ھاوپەیمانی|ھێزەکانی ھاوپەیمانانی]] کرد بەڵام گرێبەستی کۆتایی جەنگ کە لە [[پاریس]] واژوو کرا پەسەند نەکرد.