جەلال تاڵەبانی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

| office1 = [[سەرۆک وەزیرانی عێراق|سەرۆک]]ی ئەنجوومەنی حکومەتیحکوومەتی عێراق

| birth_date = {{birth date|١٩٣۳١٩٣٣|١١|١۳١٣}}

'''جەلال حیسامەددین شوکروڵڵا تاڵەبانی''' ({{بە عەرەبی|جلال طالباني}}؛ لەدایکبووی ١٢ی تشرینی دووەمی ١٩٣٣ – مردووی ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧)،<ref>{{cite web|url=http://www.nrttv.com/En/Details.aspx?Jimare=16828|title=You are being redirected...|website=www.nrttv.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/10/03/obituaries/jalal-talabani-kurdish-dead.html|title=Jalal Talabani, Kurdish Leader and Iraq's First Postwar President, Is Dead at 83|first=Mark|last=McDonald|date=3 October 2017|via=www.nytimes.com}}</ref>، ناسراو بە '''مام جەلال''' لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست،<ref name="veconomist" >{{cite news|author=|title=Jalal Talabani's mediating skills will be much missed|url=https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21730038-kurdish-leader-died-october-3rd-aged-83-jalal-talabanis-mediating-skills|work=[[The Economist]]|date=5 October 2017}}</ref> سیاسەتوانێکی [[کورد]] بوو کە وەک [[پێڕستی سەرۆک کۆمارەکانی عێراق|شەشەم]] [[سەرۆککۆماری عێراق]] لە ٢٠٠٦وە تا ٢٠١٤ خزمەتیکردووە، لەگەڵ سەرۆکایەتیکردنی ئەنجوومەنی حکومەتیحکوومەتی عێراق. یەکەم کوردە کە پۆستی سەرۆککۆماری [[عێراق]] وەربگرێت.<ref>{{cite web | url=http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-04/08/content_432343.htm | title=Iraq's president appoints Shiite as prime minister | accessdate=8 April 2005 | publisher=chinadaily.com | date=2009-04-21 }}</ref>

تاڵەبانی دامەزرێنەر و سکرتێری گشتیی [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] بوو. ئەندامی ھەمیشەیی ئەنجوومەنی حکومەتیحکوومەتی عێراق بوو، کە دوای کەوتنی [[سەددام حوسێن]] لە [[شۆڕشی ٢٠٠٣ی عێراق]] دامەزرا. تاڵەبانی بۆ زیاتر لە ٥٠ ساڵ داکۆکیکاری ماف و دیموکراسیی کورد بوو لە عێراق.<!--دەتوانرێت ڕوونتر بکرێتەوە؟ --> جیا لە زمانی خۆماڵیی [[زمانی کوردی|کوردی]]، تاڵەبانی بە باشی لە زمانەکانی [[زمانی عەرەبی|عەرەبی]] و [[زمانی فارسی|فارسی]] و [[زمانی ئینگلیزی|ئینگلیزی]] زانیوە. ھەروەھا توانیوویەتی بە [[زمانی فەڕەنسی|فەڕەنسی]]ش قسەبکات.

جەلال تاڵەبانی کوڕی حوسامەددین کوڕی نورەڵڵای تاڵەبانی، ڕێکەوتی ١٢ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٣٣<ref>لەدایکبوون، http://www.nndb.com/people/061/000114716/</ref> لە گوندی [[کلکان (گوند)|کلکان]]ی بناری چیای کۆسرەت لەدایک بووە. سەرەتای منداڵی ھەر لەو گوندە دەبێ، پاشان کاتێک باوکی دەبێتە ڕێبەری [[تەکیەی تاڵەبانی]] لە [[کۆیە]]، بە ماڵەوە دەچنە ئەوێ و خوێندنی سەرەتایی لەو شارە تەواو دەکا.دەکا؛ وەو قۆناغی ئامادەییش لە [[کەرکوککەرکووک]] و [[ھەولێر]] تەواو دەکات

تاڵەبانی لە گەڵ [[ھێرۆ ئیبراھیم ئەحمەد]] کچی [[ئیبراھیم ئەحمەد]]<ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7382641.stm</ref> ژیانی ھاوسەرگیری پێکھێنا و دوو کوڕیان ھەیە بەناوی قوباد و پاڤێڵ کە پاڤێڵ کوڕە گەورەکەیانە<ref>{{Cite web|url=http://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/140220172|title=پاڤێڵ تاڵەبانی نەیتوانی بەرھەم ساڵح بباتە کۆبوونەوەی مەکتەبی سیاسی|last=|first=|date=|website=ڕووداو|publisher=|access-date=}}</ref> وەو قوباد تاڵەبانیش کەپێشتر لەناو سیاسەتی ھەرێمی کوردستان وەک نوێنەری ھەرێم لەئامریکابووە ئێستاش ئەنجوومەنی وەزیرانیش جێگیری سەرۆک وەزیرانە.

== تەندرووستیتەندرووستیی تاڵەبانی ==

زۆر کات تەندروستی تاڵەبانی جێگیر نەبووە دوایین نەخۆشیشی لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ بوو کە دووچاری جەڵتەیێکی<ref>جەڵتە و چوونە ئەڵمانیا، http://worldnews.nbcnews.com/_news/2012/12/20/16037443-iraqs-president-talabani-leaves-for-treatment-in-germany-after-stroke?lite</ref> بوو وەو لە چاودێریی توندا بوو لە [[بەغدا]] سەرئەنجام پاش ڕاپۆرتی جێگیربوونی تەندرووستی ناوبراو گەیەندرایە وڵاتی [[ئەڵمانیا]]<ref>http://worldnews.nbcnews.com/_news/2012/12/20/16037443-iraqs-president-talabani-leaves-for-treatment-in-germany-after-stroke?lite</ref><ref>http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20794273</ref> بەمەبەستی چارەسەری زۆرتر بەیاوەری دوکتۆر [[نەجمەدین کەریم]]<ref>{{Cite web |url=http://sorani.irib.ir/hewal/iraq/item/142681-باری-تەندوروستی-جەلال-تاڵەبانی-ڕوولە-باشبوونە |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |access-date=٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424075736/http://sorani.irib.ir/hewal/iraq/item/142681-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8Cباری-%D8%AA%DB%95%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8Cتەندوروستی-%D8%AC%DB%95%D9%84%D8%A7%D9%84جەلال-%D8%AA%D8%A7%DA%B5%DB%95%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8Cتاڵەبانی-%DA%95%D9%88%D9%88%D9%84%DB%95ڕوولە-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A8%D9%88%D9%88%D9%86%DB%95باشبوونە |archive-date=٢٤ی نیسانی ٢٠١٤ |dead-url=yes }}</ref> لە ڕۆژی ١٩ی تەممووزی ٢٠١٤ دوای نزیکەی ١٩ مانگ مانەوە لە نەخۆشخانەکانی ئەڵمانیا جەلال تاڵەبانی لە ئەڵمانیاوە گەڕایەوە سلێمانی<ref>{{Cite web |url=http://nishan.org/ئەمریکا-گەڕانەوەی-تاڵەبانی-بۆ-سلێمان/ |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |access-date=٩ی نیسانی ٢٠١٩ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722023420/http://nishan.org/%D8%A6%DB%95%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7ئەمریکا-%DA%AF%DB%95%DA%95%D8%A7%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95%DB%8Cگەڕانەوەی-%D8%AA%D8%A7%DA%B5%DB%95%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8Cتاڵەبانی-%D8%A8%DB%86بۆ-%D8%B3%D9%84%DB%8E%D9%85%D8%A7%D9%86سلێمان/ |archive-date=٢٢ی تەممووزی ٢٠١٤ |dead-url=yes }}</ref> و لە ماڵباتەکەی خۆی نیشتەجێبوو و لەدوای گەڕانەوەشی چەندین کەسایەتی سیاسیی باڵا لە ئاستی ھەرێم و عێراق ھاتنە پێشوازیکردنی.

لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧، لە ئەڵمانیا، بە ھۆیبەھۆی نەخۆشییەوە کۆچی دوایی کرد.<ref name=":٠">{{Cite web|url=http://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/0310201710|title=مام جەلال کۆچی دوایی کرد|last=|first=|date=|website=ڕووداو|publisher=|access-date=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|archive-url=https://web.archive.org/web/20171004111828/http://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/0310201710|archive-date= ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=85109|title=وتەبێژی یەکێتی: جەلال تاڵەبانی کۆچی دوایی کرد|last=|first=|date=|website=NRT|publisher=|access-date=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171006115304/http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=85109|archivedate= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧}}</ref> لەڕۆژی ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ واتە دوای سێ ڕۆژ لەکۆچی دواییکردنی تەرمی جەلال تاڵەبانی لەڕێگای [[فڕۆکەخانەی نێونەتەوەییی سلێمانی]] لە [[ئەڵمانیا]]<nowiki/>وەگەڕێندرایەوەوە گەڕێندرایەوە ھەرێمی کوردستان. تەرمەکەش لە گردی دەباشان بەخاکسپێردرا.<ref>{{Cite web|url=http://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/061020176|title=بەوێنە و ڤیدیۆ: مەراسیمی بەخاکسپاردنی تەرمی مام جەلال|last=|first=|date=|website=ڕووداو|publisher=|access-date=٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|archive-url=https://web.archive.org/web/20171008122746/http://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/061020176|archive-date= ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=85286|title=تەرمی مام جەلال لە گردی دەباشان بەخاک سپێردرا|last=|first=|date=|website=NRT|publisher=|access-date=٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171009052520/http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=85286|archivedate= ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧}}</ref>

[[پۆل:کوردسەرۆک وەزیرانی عێراق]]