دەریا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''دەریا'''، '''زەریای جیهانیجیھانی''' یان بە سادەیی '''زەریا''' تەنێکی پەیوەندیدار بە ئاوی سوێر کە زیاتر لە ٧٠ی ڕووی زەوی داپۆشیوە ( ٠٠٠ , ١٣٢ , ٣٦١ کیلۆمەتر چوارگۆشە [ ١٣٩ , ٤٣٤ , ١٣٩ ] میل چوارگۆشە )، بە کۆی گشتی قەبارەی نزیکەی ٠٠٠ , ٠٠٠ , ٣٣٢ , ١ کیلۆمەترسێجا [ ٠٠٠ , ٠٠٠ , ٣٢٠ مەتر سێجا ].<ref>{{Cite web |url=http://www.oceanpowermagazine.net/2010/05/19/whoi-calculates-volume-and-depth-of-worlds-oceans/ |title=WHOI Calculates Volume and Depth of World's Oceans |website=Ocean Power Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20120713163051/http://www.oceanpowermagazine.net/2010/05/19/whoi-calculates-volume-and-depth-of-worlds-oceans/ |archive-date=July 13, 2012 |access-date=February 28, 2012}}</ref>کەش و هەوایھەوای زەوی ڕێک دەخات و ڕۆڵی گرنگی هەیەھەیە لە سوڕی ئاو و سوڕی کاربۆن و سوڕی نایترۆجیندا. لەکۆنەوە گەڕان کراوە، لە کاتێکدالەکاتێکدا لێکۆڵینەوەی زانستیی دەریا، ئۆقیانووسۆگرافیا، بە شێوەیەکی بەربڵاو دەدرێتەوە پاڵ گەشتە کانی کاپتن جەیمس کووک بۆ گەڕان بە دوای زەریای هێمنھێمن لە نێوان ١٧٦٨ بۆ ١٧٧٩.