کەنەدا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دەربازدانی ٠ سەرچاوە و تاگکردنی ١ بە مردوو) #IABot (v2.0.1 |
Adding 4 books for ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون) #IABot (v2.0.7) (GreenC bot |
||
ھێڵی ١٧١:
بنەچەی ناوی کەنەدا بۆ وشەی کینتا دەگەڕێتەوە، ئەم وشەیەش لەبنەڕەتدا لە زمانی ئیرۆکواسی وەرگیراوە کە بەواتای گوند یاخود نشینگە دێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب}}</ref> لەساڵی ١٥٣٥دانیشتوانە ڕەسەنەکانی ناوچەی کیوبیک ئەم وشەیان بەکارھێناوە بۆ دۆزەرەوەی فەڕەنسی جاک کارتیێ.<ref name="maura"/> ھەروەھا جاک کارتیێش ھەمان ناوی بۆ ھەموو ئەو ناوچانە بەکارھێناوە کە کەوتوونەتە ژێر ڕکێفی سەرکردە دوناکونا (سەرکردەی گوندی ستاداکونا). لەماوەی ساڵانی ١٥٤٥سەرجەم پەرتوک و ڕۆژنامە و نامیلکەکان ھەمان ناویان بەکاردەھێنا بۆ ئەم ناوچە تازە دۆزراوە کە ئێستا پێی دەڵێن کەنەدا.<ref name="maura">{{بیرخستنەوەی گۆڤار}}</ref>
لەکۆتایی سەدەی حەڤدەھەم و سەرەتای سەدەی ھەژدەھەمدا، ناوی کەنەدا لەبەشی فەڕەنسی کە کەوتۆتە بەشی باکوری کەنەدا و دەڤەرەکانی نزیک بە ڕووباری سانت لۆرانس و ناوچەکەناراوەییەکانی دەریای گەورەی باکور. ئەم ناوچانە دابەش کرابوون بۆ دووناوچەی داگیرکراوی بەریتانی و فەرەنسی کە یەکێکیان کەنەدایی ژوڕوو بوو ئەویتریان کەنەدایی خواروو بووکە لەساڵی ١٨٤١بۆ یەک کەنەدا یەکیان گرت.<ref>{{Cite book|title=Naming Canada: Stories of Canadian Place Names|ناونیشان=https://archive.org/details/namingcanadastor0000rayb|first=Alan|publisher=University of Toronto Press|year=2001|isbn=0802082939|edition=2nd}}</ref> لەگەڵ پێکھێنانی یەکێتی کۆنفیدرالی لەساڵی ١٨٦٧ ناوی کەنەداش بەشێوەیەکی فەرمی لەم دەوڵەتە نوێیە نرا.<ref>{{Cite book|title=Holy nations and global identities: civil religion, nationalism, and globalisation|ناونیشان=https://archive.org/details/holynationsgloba00hvit|first=Roger|publisher=Brill|year=2009|isbn=9789004178281|page=[https://archive.org/details/holynationsgloba00hvit/page/n143 137]|chapter=Dominion of the Gods: Religious continuity and change in a Canadian context}}</ref> لەگەڵ بەرفراوان بوونی حوکمی خۆجێیی کەنەدا لە شانشینی بەریتانیا، حکومەتی کەنەدی بەشێوەیەکی زیاتر ناوی کەنەدایی لەکۆمەڵەی نێودەوڵەتی پەیماننامە نێودەوڵەتیەکان بەکارھێنا. لەساڵی ١٩٨٢تاوەکو ئەمڕۆ یادی [[ڕۆژی کەنەدا]] دەکرێتەوە.<ref name="buckner">{{Cite book|title=Canada and the British Empire|publisher=Oxford University Press|year=2008|isbn=019927164X}}</ref>
== مێژوو ==
ھێڵی ١٩٤:
کەنەدا (سەروو وخواروو) ببونە سەنگەری سەرەکی ململانێکانی نێوان وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و بەریتانیا لەجەنگی ساڵی ١٨١٢دا. بەڵام لەدوای جەنگدا لەساڵی ١٨١٥ کەنەدا ڕووبەرووی شاڵاوێکی گەورەی پەنابەرانی ئینگلتەرا و ئێرلەندا بوویەوە.<ref name="Steckel">{{Cite book|title=A population history of North America|first=Russell|publisher=Cambridge University Press|year=2000|isbn=0521496667|chapter=Population history of Native North Americans|quote=My 7+ million estimate for the area north of present-day Mexico includes...somewhat more than 2 million for present-day Canada, Alaska, and Greenland combined.}}</ref> لەنێوان ساڵانی ١٨٢٥–١٨٤٦بڕی ٦٢٦,٦٢٨کۆچبەری ئەوروپی لەبەندەرەکانی کەنەدا ناویان تۆمارکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب}}</ref> لەساڵی ١٨٩١ زیاتر لەنیوەی ئەو کۆچبەرانی کۆچیان بۆ کەنەدا کردبوو بەھۆی نەخۆشیەوە گیانیان لەدەست دا.<ref name="dying">{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=p_pMVs53mzQC&pg=PA25|title=Dying and Death in Canada|first=Donna M|publisher=University of Toronto Press|year=2008|isbn=9781551118734}}</ref>
لەدوای شۆڕشی ١٨٣٧ ویست لەسەر دروستبونی حکومەتێکی بەرپرس لەسەر ھەموو کەنەدا زیادی کرد لەگەڵ گونجاندنی فەڕەنسیەکان بە ڕۆشەنبیری ئینگلیزەکان<ref name="buckner">{{Cite book|title=Canada and the British Empire|publisher=Oxford University Press|year=2008|isbn=019927164X}}</ref> لەساڵی ١٨٤٠ھەردوو کەنەدا کۆکرانەوە لەچوارچێوەی یەک یەکێتی کەنەدی بەپێی یاسای دەستوری ھەروەھا لەساڵی ١٨٤٩حکومەتێکی بەرپرس دروست بوو لەسەر ھەموو ھەرێمەکانی ژێر ڕکێفی بەریتانیا لەتەواوی ئەمەریکای باکوور.<ref>{{بیرخستنەوەی گۆڤار}}</ref>ی لەساڵی ١٨٤٦ڕێککەوتنامەی ئەریگۆن مۆرکرا لەنێوان بەریتانیا و وڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا بۆ کۆتایی ھێنان بەکێشەی سنوری نێوان کەنەدا و ئەمریکا.<ref>{{Cite book|title=Geographical snapshots of North America|ناونیشان=https://archive.org/details/geographicalsnap0000unse|first=Leonard J|publisher=Guilford Press|year=1992|isbn=0898620309|page=[https://archive.org/details/geographicalsnap0000unse/page/52 52]|chapter=The Pacific Coast Borderland and Frontier}}</ref>
=== یەکێتییەکە و فڕاوانبوونی ===
ھێڵی ٢١٦:
لەھەمان کاتدا ھەرێمی کیبیک چەندین گۆڕانکاری ڕیشەیی ئەنجامدا لەبارەی بنچینەی کۆمەڵایەتی و ئابوری ئەمیش لە ڕێگای شۆڕشێکی ھێمنەوە لە شەستەکاندا سەدەی ڕابردوو جگە لە دروستبونی بزوتنەوەی میللی ھاوچەرخ، سەرھەڵدانی بەرەی ئازادی کیبیک و قەیرانی تشرینی یەکەمی١٩٧٠.<ref>{{بیرخستنەوەی گۆڤار}}</ref> پارتی کیبیکی دەنگێکی زۆری بەدەست ھێنا کە بەپارتی سەروەری دەناسرا ئەمیش دوای ئەنجامدانی گشتپڕسی ١٩٧٠بۆ جیابوونەوەی کیبیک بەڵام لەساڵی ١٩٨٠لە ھەوڵەکانی شکستی خوارد، ھەروەھا شکستی خوارد لە ھەوڵەکانی جیاکردنەوەی گەڵی کیبیک دەستوریانە لەگەڵی کەنەدا ١٩٩٠.<ref name="sorens">{{بیرخستنەوەی گۆڤار}}</ref> لەگەڵ دروستبوونی دەستەی کیبیکی لەکیبیک چاڵاکی پارتی چاکسازی کەنەدی دەستی پێکرد لەخۆڕئاوا.<ref>{{Cite news|url=http://www.theglobeandmail.com/news/politics/a-brief-history-of-the-bloc-qubcois/article1672831/|title=A brief history of the Bloc Québécois|first=Daniel|date=August 13, 2010|newspaper=The Globe and Mail|access-date=2010-11-25}}</ref><ref>{{Cite book|url=http://books.google.com/books?id=H9cGkDJgW7wC&pg=PA173|title=The new politics of the Right: neo-Populist parties and movements in...|last=Betz|first=Hans-Georg|last2=Immerfall|first2=Stefan|publisher=St. Martinʼs Press|year=1998|isbn=0312211341|page=173}}</ref> ھەروەھا گشتپڕسی دووەمیش شکستی خوارد بەجیاوازی کی کەم لەساڵی ١٩٩٥کە ٥٠,٦% بەرامبەر ٤٩,٤%بوو. لەساڵی ١٩٩٧دادگای باڵا بریاری دا کە سەربەخۆیی ھەرێمێک بەتام لایەنە کارێکی نادەستوریانەیە بەپێی یاسا، ھەربۆیە پەرلەمان یاسای نوێی لە بارەوە دەرکرد.<ref name="sorens"/>
سەرەرای دۆزی سەروەری کیبیک، چەندین قەیرانی تر کۆمەڵگای کەنەدی ھەژاند لە کۆتایی ھەشتاکان و سەرەتای نۆھەدەکان، وەک کەوتنی فڕۆکەیەکی ھێڵی ئاسمانی ھیندی لە١٩٨٢کە قوربانییەکی زۆری لێکەوتەوە کە بەگەورەترین ڕووداوی مردنی بەکۆمەڵ دادەنرێت لەکەنەدا<ref>{{بیرخستنەوەی وێب}}</ref> ھەروەھا قەسابخانەکەی قوتابخانەی ھونەرە تەکنیکییەکان لەساڵی ١٩٨٩<ref>{{بیرخستنەوەی وێب}}</ref> ھەروەھا قەیرانی ئۆکا لەساڵی ١٩٩٠کە زنجیرەیەک پێکدادانی توندی چەکداری بوو لەنێوان حکومەت و خەڵکە ڕەسەنەکانی کەنەدا.<ref>{{Cite news|url=http://archives.cbc.ca/politics/civil_unrest/topics/99/|title=The Oka Crisis|publisher=Canadian Broadcasting Corporation (CBC)|year=2000|format=Digital Archives|access-date=2011-05-23}}</ref><ref>{{Cite book|title=September 11: consequences for Canada|ناونیشان=https://archive.org/details/september11conse00roac|first=Kent|publisher=McGill-Queen's University Press|year=2003|isbn=077352584X}}</ref> کەنەدا بەشداریکرد لەجەنگی کەنداو دژ بە ڕژێمی سەددام لە١٩٩٠بەسەرکردایەتی وڵاتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا، ھەروەھا ئەندامێتی لەچەندین چاڵاکی لەبارەی پاراستنی ئاشتی گشتی جیھانی لەکۆتایی نۆھەدەکان.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب}}</ref>ەلەساڵی ٢٠٠١ھێزی نارد بۆ ئەفغانستان بەڵام ڕەتی کردەوە ھێز بنێرێت بۆ عێراق لەساڵی ٢٠٠٣بۆ مەبەستی ڕوخانی ڕژێمی [[سەددام حوسێن]].<ref>{{بیرخستنەوەی گۆڤار}}</ref>
== حکومەت و ڕامیاری ==
| |||