کاربۆن دی ئۆکسید: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاکسازی (بچووک)
شائەمراز
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Carbon dioxide 3D spacefill.png|وێنۆک|[[گەردیلە]]ی دووئۆکسیدی کاربۆن]]
 
'''کاربۆن دووئۆکسید''' یان '''دوانۆکسیدی کاربۆن''' ({{بە ئینگلیزی|Carbon dioxide}}، فۆرمۆڵی کیمیایی: CO2، سی ئۆ توو) گازێکە لە تێکەڵ بوونی [[کاربۆن]] لەگەڵ [[ئۆکسجین]] پێک دێت. گازی کاربۆنیک بە ھۆیبەھۆی سووتانی [[خەڵووز]] و ماکی زیندەڵ (ئالی) لە نزیک ئۆکسجین، ترش ھەڵگەڕانی شلەمەنی، ھەناسەدانی ئاژەڵ و ڕوەک و … ھتد بەرھەم دێت.
 
دوو ئۆکسیدی کاربۆن گازێکە بێڕەنگ، بە تامێکی ترش ئاساوە کە [[کێشی تایبەتی]] ١٫٥٢ ی بۆ تۆمار کراوە. لە بەر ئەوەی ئەم گازە لە ھەوا قورسترە، ھەمیشە لای ژێرووی ھەوا دەگرێ و حەزی لە نیشتنە.
ھێڵی ٩:
[[گازی گوڵخانەیی]] کە دوو ئۆکسیدی کاربۆنیش یەکێکە لەوان دەبێتە ھۆی تێپەڕبوونی تیشکی تاوی درێژ شەپۆل لە ھەورەکان و پاش وێکەوتن لە زەوی ھەڵدەگەڕێتەوە و درێژایی شەپۆلەکەی کورت دەبێتەوە و لە [[تیشکی ژووربنەوش]]ەوە دەبێتە [[تیشکی ژێرسوور]].
 
تیشکە ژێرسوورەکان جێگەی مەترسی نین و دوای وێکەوتن لە [[گازە گوڵخانەییەکانگوڵخانەیییەکان]] لێی دەرباز نابن ھەڵدەگەڕێنەوە و دەبنە ھۆی گەرم بوونی گۆی زەوی.
 
== دۆزینەوە ==
گازی دوو ئۆکسیدی کاربۆن یەکەم جار لە لایەنلەلایەن زانای [[سکۆتلاند]]ی، جۆزێف بلەک، لە ساڵی ١٧٥٠ زایینی لە زانکۆی گلاسکۆ دۆزرایەوە.
 
== سەرچاوەکان ==
* [[:fa:کربن دی‌اکسید]]
 
{{تووڵی دەروازە|گەردوون|کیمیا}}