قەزای پشدەر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

سێیەم:- لە (محجم البلدان) دا ناوی پشدەر بە (بشتیر) ھاتووە کە گوندێکە خاوەنەکەی شێخ عەبدولقادری گەیلانییە وە ناوی گوندەکەش (پشت دەربەندە)٨ چوارەم:- دیارە کاتیَ ناوچەکە لەلایەن سوڵتانە عوسمانییەکانەوە داگیرکراوە ناوی پشدەر جارێکی تر گۆڕانی بەسەرداھاتووە، ئەمەش مەبەستی تایبەتی ڕامیاری لەپشتەوە بووە بۆیە دەبینین\" لە ساڵی(١٨٩٧)دا ئەم قەزایە ناونراوە (معمورە الحمید)٩پشدەر بەناوی سوڵتان عبدالحمیدەوە ناونراوە١٠ ئەمەلەسەردەمی فەرمانڕەوایەتی عوسمانییەکان مەعمورییەی حەمیدی پیَ گوتراوە و مەرگە سەردەمێک سەنتەری کارگێڕی بووە١١ پێویستە بگوترێت مەعمورەتولحەمیدییە قەزایەکە لەسنجەقی سلێمانی سەربەویلایەتی موسڵ، مەڵبەندەکەی گوندی (مەرگە) یە و پێشتریش ھەر بەقەزای مەرگە بەناوبانگ بوو١٢، بەڵام لەسەردەمی حکومەتی نیشتیمانی دا ئەو ناوە نەما١٣، واتا ناوەکە بۆتە پشدەر.

 

 

ئەو دەربەندە وەھای کردووە بەدیوی لای ڕۆژھەڵاتی بگوتریَ:پشدەر (پشت دەر=پشدەر=پژدەر) دیوی ڕانیەش بەردەر. لەکتێبی (صبح الاعشی) ی قەلقەشەندی بەر لە (٥٠٠)ساڵێک پێیگوتراوە دەربەندی (قرایرا)١٤، بەرلەوەی بێیتە سنوری قەزای پشدەر لەنێوان (رانیە-پشدەر) دەربەندێک بەدیدەکرێت، ئەگەر لەوێوە بنواڕینە ناوچەکە دەشیَ پیَ ی بوترێت (پشدەر) کەدوور نییە لەڕووی داڕشتنەوە بەم شێوەیە بووبێت (پشت+دەرگا=پشت+دەر=پشت دەرە) بەڵام بەتێپەڕبوونی کات وشەکە دوچاری داتاشین ھاتبێت، لەدەرئەنجام دا بووبێتە (پشدەر) چونکە ئەوەی تێبینی دەکریَ ھەرسیَ وشەکان لەڕووی ماناوە لەیەکەوە نزیکن.

لەچەند سەرچاوەیەکی تردا ئاماژە بەوە دەکرێت، ناوی پشدەر بۆ سەردەم خاوەنەکەی شێخ عەبدولقادری گەیلانییە وە ناوی گوندەکەش (پشت دەربەندە)٨ چوارەم:- دیارە کاتیَ ناوچەکە لەلایەن سوڵتانە عوسمانییەکانەوە داگیرکراوە ناوی پشدەر جارێکی تر گۆڕانی بەسەرداھاتووە، ئەمەش مەبەستی تایبەتی ڕامیاری لەپشتەوە بووە بۆیە دەبینین\" لە ساڵی(١٨٩٧)دا ئەم قەزایە ناونراوە (معمورە الحمید)٩پشدەر بەناوی سوڵتان عبدالحمیدەوە ناونراوە١٠ ئەمەلەسەردەمی فەرمانڕەوایەتی عوسمانییەکان مەعمورییەی حەمیدی پیَ گوتراوە و مەرگە سەردەمێک سەنتەری کارگێڕی بووە١١ پێویستە بگوترێت مەعمورەتولحەمیدییە قەزایەکە لەسنجەقی سلێمانی سەربەویلایەتی موسڵ، مەڵبەندەکەی گوندی (مەرگە) یە و پێشتریش ھەر بەقەزای مەرگە بەناوبانگ بوو١٢، بەڵام لەسەردەمی حکومەتی نیشتیمانی دا ئەو ناوە نەما١٣، واتا ناوەکە بۆتە پشدەر.